Ο Ποντιακός Πολιτισμός

Ο Ποντιακός Πολιτισμός

Βυζαντινή τοιχογραφία στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας στην Τραπεζούντα

Ολοι οι πολιτισμοί του πλανήτη μας θεμελιώθηκαν σε τέσσερις παράγοντες: στη σκέψη, στη γλώσσα (την ομιλία - επικοινωνία), στην παραγωγή της τροφής και στην κοινωνική οργάνωση. Δε θα αναπτύξω το θέμα μου ιστορικά, γιατί ο Ποντιακός Πολιτισμός δεν κινδυνεύει ως ιστορική κατηγορία ούτε ως σύνολο συγκεκριμένων πληροφοριών, γιατί αυτά έχουν καταγραφεί, έτσι κι αλλιώς όχι μόνο σε πολυάριθμες ειδικές μελέτες, αλλά και στην ίδια τη συνείδηση του Ποντιακού Ελληνισμού. Κι αυτό σημαίνει πως για να αμφισβητήσεις τον Ποντιακό Πολιτισμό είναι σαν να αμφισβητείς τον Ποντιακό Ελληνισμό. Γιατί συμβαίνει με τους Ποντίους αυτό που πολύ σπάνια το συναντάς: τα πράγματα, οι ήχοι, τα χρώματα, οι μελωδίες, οι λέξεις, οι μυρωδιές να ταυτίζονται με τους ανθρώπους. Ετσι δεν μπορείς να αμφισβητήσεις μόνο το ένα από τα δύο.

Θα αναφερθώ, με επιγραμματικό τρόπο στις προσπάθειες των ίδιων των Ποντίων για να επιζήσει ο Πολιτισμός τους, να επιζήσουν αυτοί οι ίδιοι ως πολιτιστική οντότητα κάτω από τους λεβέντικους και νοσταλγικούς μαζί ήχους του Ελματσούκ, του Εταίρε, του Κοτς, του Τερς και του πανάρχαιου Πυρρίχιου και μιλώντας στους κλειστούς κύκλους τους την ποντιακή γλώσσα.

Τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον Ποντιακό Πολιτισμό ως ιδιαίτερη ιστορική και ανθρωπολογική οντότητα είναι τρία: Το Περιβάλλον, τα Πράγματα (φαγητό, ενδυμασία κλπ.) και η Γλώσσα.

Το Περιβάλλον: και ως φυσικό και ως ανθρωπογενές. Το φυσικό ως σύνολο γεωγραφικών στοιχείων και το ανθρωπογενές όχι μόνο ως σύνολο κατασκευών, αλλά και ως ένα απαράβατο πλέγμα παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων. Το φυσικό μέρος αυτού του στοιχείου, που έχει επηρεάσει και τα άλλα δύο στοιχεία του Ποντιακού Πολιτισμού (Πράγματα και Γλώσσα) μετά τη γενοκτονία δεν είναι δυνατό, όπως καταλαβαίνετε, να συντηρηθεί, να διασωθεί ως συγκεκριμένο αντικειμενικό στοιχείο. Υπάρχει μόνο εκεί που το άφησαν οι πρόγονοι, στον Πόντο. Και όπως είπε και ο Ρίτσος «αυτό το χώμα είναι δικό μας και δικό σας, δεν μπορεί κανείς να μας το πάρει». Και φυσικά διασώζεται αναλλοίωτο μέσα στη μνήμη αυτών που το έζησαν. Αυτών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν μέσα σ' αυτό και δεν έχουν χαθεί βίαια ή δεν έχουν πεθάνει με την έντονη νοσταλγία να ξαναγυρίσουν σ' αυτό. Αυτό που ούτε οι δηλώσεις ούτε οι πολιτικές μπορούν να το αλλοιώσουν. Μπορεί οι γενοκτόνοι να αφάνισαν ζωές, να έπνιξαν μέσα στο αίμα όνειρα και ελπίδες για τη ζωή, το Φυσικό Περιβάλλον, όπου γεννήθηκε ο Ποντιακός Πολιτισμός, θα παραμένει εκεί να μας θυμίζει και οι προσκυνητές ή οι τουρίστες να το φωτογραφίζουν και να το περιγράφουν στους άλλους. Αυτό εξάλλου ταυτίζεται με το Παρελθόν, που όπως και αν το περιγράψει κανείς, από όποια γωνιά κι αν το φωτογραφίσει, θα μένει πάντα αναλλοίωτο.

Και από τα ανθρωπογενή στοιχεία του Περιβάλλοντος όμως, έχουν απομείνει πολλά. Σπίτια, γεφύρια, μοναστήρια, εκκλησιές, άλλα όρθια εκεί που τα άφησαν εκείνοι κι άλλα μισογκρεμισμένα για να μαρτυρούν ό,τι μέσα σ' αυτά έλαβε χώρα: η δουλιά, ο έρωτας, ο θάνατος και ό,τι από αυτά προέκυπτε, ως ζωή, ως πράγμα, ως μνημόσυνο, ως αντικειμενική συνθήκη της ύπαρξής τους, όπως θα έλεγε και ο Κ. Μαρξ.

Τα Πράγματα: Αυτά πρέπει να τα διακρίνουμε σε δυο μεγάλες κατηγορίες: στα πράγματα της δουλιάς και στα πράγματα της καθημερινότητας. Τα πρώτα λέγονται κι αλλιώς, μέσα παραγωγής. Από το μολύβι του λογιστή που έγραφε μέσα σε μεγάλα κατάστιχα τα τσουβάλια με τα φουντούκια που έπαιρναν το δρόμο της αγοράς και τους σχετικούς λογαριασμούς μέχρι το σκαλιστήρι του προλετάριου, το αλέτρι του γεωργού. Από αυτά λίγα έχουν διασωθεί και βρίσκονται τώρα σε λαογραφικές συλλογές και σε λαογραφικά μουσεία. Δυστυχώς όμως, όλα αυτά εκτίθενται με ένα τρόπο που δεν αποκαλύπτουν την ταξική τους προέλευση όπως έπρεπε να το κάνουν. Και έτσι δε μας λένε την αλήθεια. Δε μας λένε δηλαδή πως και η παραδοσιακή ποντιακή κοινωνία είχε και αυτούς που εμπορεύονταν φουντούκια, αλλά και αυτούς που είχαν σαν βιος τους μόνο το σκαλιστήρι. Δε μας λένε, με άλλα λόγια, πως και εκείνη η κοινωνία είχε και τους εργάτες και τα αφεντικά. Και πώς ο Πολιτισμός στο βαθμό που ταυτίζεται με την Ιστορία είναι το προϊόν της σύγκρουσης αυτών των δυο.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε με ειλικρίνεια για έναν πολιτισμό, όποιος και αν είναι αυτός, πρέπει να το λέμε κι αυτό. Γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουμε να εντοπίσουμε και να ερμηνεύσουμε τις εσωτερικές του διαφορές, αλλά και να κατανοήσουμε το λόγο της διάρκειάς του. Τη σημασία της επιβίωσής του από την ιστορική άποψη και όχι απλώς τη συναισθηματική.

Τα δεύτερα, τα πράγματα της καθημερινότητας, είναι όλα εκείνα που βρίσκονται έξω από τη δουλειά. Μακριά από το μολύβι του λογιστή, τα φουντούκια του έμπορα και το σκαλιστήρι του προλετάριου. Μακριά, κατά κάποιον τρόπο από την οικονομική βάση του Ποντιακού Πολιτισμού. Είναι όλα εκείνα που σχετίζονται με το κορμί μας και με την ψυχή μας. Αυτά που βάζουμε επάνω στο σώμα μας και στο τραπέζι μας και κείνα που αποθέτουμε στο εικονοστάσι ή στη βιβλιοθήκη μας: σερβίτσια, ρούχα, κεντήματα, εικόνες, θυμιατά, ζωγραφιές, κοσμήματα, βιβλία, και, φυσικά, μαζί μ' αυτά, τα τραγούδια, τα παραμύθια, οι παροιμίες, τα αινίγματα, τα νανουρίσματα και τα μοιρολόγια. Ο,τι, τελικά, συνόδευε τις νεκρώσιμες και τις αναστάσιμες στιγμές της ζωής: τους γάμους, τη γέννα, τα βαφτίσια, τα γλέντια, το θάνατο, τις κηδείες. Και απ' αυτά πολλά έχουν σωθεί και πιο πολλά έχουν καταγραφεί. Αλλα στα σπίτια, των απογόνων, άλλα στις συλλογές και τα μουσεία, και άλλα μέσα σε βιβλία πολύτιμα, που έγραψαν αξιόλογοι και ακάματοι ερευνητές του Ποντιακού Πολιτισμού.

Η γλώσσα: Οι παλαιοανθρωπολόγοι, βασισμένοι στις προτάσεις της εξελικτικής θεωρίας πιστεύουν ότι ο άνθρωπος ξεχώρισε ως είδος από τους δυο άλλους συγγενείς του, το γορίλα και τον χιμπατζή από τότε που άρχισε να μιλάει, και να επικοινωνεί. Δηλαδή, πριν από 7 εκατομμύρια χρόνια. Κι αυτό σημαίνει πως η γλώσσα χαρακτηρίζει τον άνθρωπο ως άνθρωπο. Και όσο αυτός κάτω από την επίδραση του ενός ή του άλλου περιβάλλοντος αναγκάζεται να αντιμετωπίσει προβλήματα που σχετίζονται με την επιβίωσή του αποκτάει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, αυτά που τον ξεχωρίζουν από τους άλλους, όχι φυλετικά. Και ένα από αυτά, ίσως το πιο σημαντικό είναι η γλώσσα. Μέσα σ' αυτήν αντανακλάται όλη του η προσπάθειά να δαμάσει και να οργανώσει το Περιβάλλον. Να οργανώσει, επίσης, την παραγωγή των Πραγμάτων και, τέλος, να θεσμοποιήσει την οργάνωση των κοινωνικών του σχέσεων. Κι αυτό σημαίνει πως η μελέτη της γλώσσας είναι ουσιαστικά μελέτη του πολιτισμού. Μελέτη της σκέψης και της ψυχής. Γι' αυτό και η μελέτη της ποντιακής γλώσσας δεν αποτελεί μια σχολαστική, γλωσσολογική δραστηριότητα, αλλά μια πολυεπίπεδη ανθρωπολογική προσέγγιση του Ποντιακού Πολιτισμού.

Το ερώτημα είναι, τι ακριβώς κάνουν οι Πόντιοι για να κρατήσουν ζωντανό τον πολιτισμό τους. Οι ειδικοί επιστήμονες τον μελετούν. Οι απλοί άνθρωποι τον ζουν μέσα από τα τραγούδια, τους ήχους του κεμεντζέ και την ένταση του χορού. Ιδρύουν συλλόγους, θεατρικά και μουσικά συγκροτήματα, οργανώνουν λαογραφικές συλλογές, πανηγυρίζουν, προσεύχονται στην Παναγία της Σουμελά, μαγειρεύουν χαβίτς, πλουγούρ, χασίλ λαβάσια, φελιά, φούστρον, χαψία, καρτόφια. Οσο για τους πόντιους πολιτικούς και το υπουργείο Πολιτισμού, δεν αντιμετωπίζουν τον Ποντιακό Πολιτισμό και ως μια πολύτιμη ιδεολογική πλατφόρμα, πάνω στην οποία θα μπορούσε να αναπτυχθούν τα θεωρητικά επιχειρήματα για μια πάλη ενάντια στην Παγκοσμιοποίηση, ενάντια στον Ιμπεριαλισμό (Eduard Said). Οχι. Αυτοί παρακολουθούν τον Ποντιακό Πολιτισμό σαν ένα φολκλορικό φαινόμενο και σαν ένα εύκολο τρόπο να μαζεύουν ψήφους χορεύοντας και υποσχόμενοι!

Γιώργος ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗΣ
Ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, βουλευτής του ΚΚΕ

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΙς ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙς ΓΙΑ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ

Τον Μάιο του 1916 υπογράφτηκε μεταξύ των «Συμμάχων» το πρωτόκολλο της Πετρούπολης. Η συμφωνία προέβλεπε ότι η περιοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας θα διαχωριζόταν σε δύο τμήματα, το βόρειο τμήμα θα παραχωρηθεί στη Ρωσία και το νότιο τμήμα στην Αγγλία και στη Γαλλία. Στη συνέχεια οι συμφωνίες συνεχίστηκαν από το μπλοκ των «Συμμάχων» με σκοπό την ένταξη και άλλων δυνάμεων στο «συμμαχικό» μπλόκ. Όταν τον Απρίλιο του 1916 τα ρωσικά στρατεύματα κατάλαβαν την Τραπεζούντα, ήλθαν μαζί και οι δυο Ρώσοι στρατηγοί Γιουντένιτς και Λιάχωβ, οι οποίοι ανέθεσαν τη διοίκηση προσωρινά στο Μητροπολίτη Χρύσανθο. Το ζήτημα είναι ότι οι Πόντιοι της περιφέρειας προσπάθησαν να διασώσουν την κοινοτική αυτονομία την οποία είχαν και στο παρελθόν. Έτσι όλοι στον Πόντο πίστευαν με την έναρξη της νέας περιόδου ότι θα ιδρύσουν ένα είδος αυτόνομου Ελληνο-μουσουλμανικού Κράτους. Ο Χρύσανθος προσπάθησε να διαφυλάξει τη ζωή την τιμή και τις περιουσίες των Τούρκων. Κατά τη διάρκεια της διετίας συγκροτήθηκαν Ελληνο-μουσουλμανική τοπική αυτοδιοίκηση, οικονομικό επιμελητήριο, ελληνο-μουσουλμανική χωροφυλακή, το ίδιο ίσχυε και στη δικαιοσύνη, ενώ στο δυτικό Πόντο οι Τούρκοι προχωρούσαν χωρίς ενδοιασμούς και αναστολές στην εφαρμογή του προγράμματος της εθνοκάθαρσης.

Όμως όταν κηρύχθηκε τον Οκτώβριο του 1917 η επανάσταση στη Ρωσία αντιστράφηκαν οι συσχετισμοί στην περιοχή. Δηλαδή άρχισε να κρίνεται η εξέλιξη του πολέμου με την ανακωχή του Μούδρου στις 30 Οκτωβρίου του 1918 και τα «14 σημεία» του Αμερικανού προέδρου Ουίλσον και πιο συγκεκριμένα το άρθρο 12 που αφορούσε αποκλειστικά τις μειονότητες της Ανατολής ως ένα βαθμό της ενθάρρυνε. Αλλά και η συνθήκη του Μπρέστ-Λιτόφσκ που τερμάτιζε τον πόλεμο του ανατολικού μετώπου καθόρισε την τύχη των Ποντίων.

Ακριβώς εκείνη την περίοδο ο μεγαλοεπιχειρηματίας Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, γιος του πρώην Δημάρχου της Κερασούντας Καπετάν Γιώργη που ζούσε στη Γαλλία από πολλά χρόνια, καταβάλει προσπάθεια να κινητοποιήσει όλους τους απανταχού Πόντιους για τη διατήρηση της Αυτόνομης Δημοκρατίας και να επηρεάσει θετικά, κάνοντας έκκληση στις Δυνάμεις της Συνεννοήσεως, υπέρ ενός ανεξάρτητου Ποντιακού Κράτους. Ευθύς εξαρχής όμως ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν αντίθετος με όλη αυτή τη προσπάθεια που πήγαινε να κάνει. Ο Κωνσταντινίδης στη Μασσαλία διοργανώνει Παμποντιακό Συνέδριο τον Ιανουάριο του 1918 και εκπροσωπήθηκαν οι Ποντιακοί πληθυσμοί Ευρώπης - εκτός από Ρωσία - , Αμερικής και Τουρκίας. Το Συνέδριο αποφάσισε υπό την προεδρία του Κωνσταντινίδη να στείλει μια επιστολή προς τον τότε Επίτροπο επί των Εξωτερικών της Σοβιετικής Ρωσίας Τρότσκι, με την παράκληση να συνηγορήσει υπέρ του δικαιώματος των Ποντίων για να αναγνωριστεί το δικαίωμα αυτοδιάθεσης τους μετά την αποχώρηση των Ρωσικών στρατευμάτων από τον Πόντο και για να μην επανέλθουν ξανά υπό τη τουρκική κυριαρχία. Αυτή η κίνηση με την επιστολή δεν πολύ άρεσε στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αμέσως στέλνει ένα υπόμνημα προς τον υπουργό Εξωτερικών της Γαλλίας και ζήτα εγγυήσεις για την ασφάλεια των Ρωμιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ακολουθεί ένα δεύτερο συνέδριο στη Μασσαλία που εξουσιοδοτεί τον Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη να βρει λύση στο εθνικό πρόβλημα.

Κατά την ανακωχή η Ελληνική κυβέρνηση έστειλε επιτροπές για να εξετάσει την κατάσταση των Ποντίων. Οι επιτροπές περιθάλψεως, υπό τον Ι. Ζερβό, Ν. Καζαντζάκη, Αντ/χη Πολεμαρχάκη, Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού υπό τον Θρ. Πετμεζά και άλλοι, υπέβαλαν εκθέσεις προς την Ελληνική κυβέρνηση μετά την επίσκεψη τους στον Πόντου και στη νότια Ρωσία σχετικά με την κατάσταση του Ποντιακού πληθυσμού. Τον Ιανουάριο του 1919 ο Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Κολωνίας Γερβάσιος Σουμελίδης ζητάει με μια επιστολή να σταλεί στρατός στον Πόντο απευθυνόμενος προς τον πρόεδρο του Συλλόγου «Ελεύθερος Πόντος» Θεσσαλονίκης. Η διοργάνωση του Ποντιακού αντάρτικου είχε πάρει σοβαρές διαστάσεις για την κυβέρνηση της Πόλης. Η κυβέρνηση της Πόλης φοβόταν πολύ από τις Δυνάμεις Συνεννοήσεως μην τυχόν και κάνουν ανοικτή στρατιωτική επέμβαση στον Πόντο, διότι το άρθρο 7 της ανακωχής του Μούδρου προέβλεπε τη δυνατότητα στρατιωτικής επέμβασης σε οποιοδήποτε πρώην έδαφος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας σε περίπτωση που θα κρινόταν αναγκαίο. Με την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων δημιουργήθηκε στην περιοχή του Πόντου ένα κενό και δεν υπήρχε δυνατότητα να διασφαλιστεί η ειρήνη χωρίς την παρουσία των Μεγάλων Δυνάμεων. Έτσι όπως είχε διαμορφωθεί η κατάσταση η Ποντιακή Δημοκρατία ήταν πολύ αδύναμη και ευάλωτη για άμεση αποσταθεροποίηση.

Προφανώς οι Μητροπολίτες και οι άλλοι ηγέτες των Ποντίων σύντομα αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο που καραδοκούσε και ζητούσαν διπλωματική και στρατιωτική υποστήριξη από το Ελλαδικό κράτος. Προφανώς για να αποφύγει τη στρατιωτική επέμβαση η κεντρική κυβέρνηση της Πόλης, ξαφνικά ανακάλυψε την αναγκαιότητα του γενικού επιθεωρητού με σκοπό να στείλει ένα πρόσωπο που θα μπορέσει να βάλει τάξη στην περιοχή του Πόντου. Αυτό το πρόσωπο που ανέλαβε τα καθήκοντα του γενικού επιθεωρητού ήταν ο Κεμάλ. Δυο μέρες πριν φτάσει ο Κεμάλ στην Αμισό, 100 Ινδοί στρατιώτες και 580 Πόντιοι πρόσφυγες έφτασαν στον Πόντο από το Νοβοροσίσκ. Και τέσσερις μέρες πριν φτάσει ο Κεμάλ στην Αμισό έκανε απόβαση ο Ελληνικός στρατός στη Σμύρνη.

Τα πράγματα δυσκόλευσαν ακόμη περισσότερο για τους απροστάτευτους Ρωμιούς στην Ανατολή. Οι Νεότουρκοι και αυτοί που ακολούθησαν τον Κεμάλ, την ανακωχή του Μούδρου κάπως την αποδέχτηκαν γιατί πίστευαν ενδόμυχα ότι κάποια στιγμή οι κηδεμόνες τους θα αποχωρήσουν. Ενώ με την Ελληνική απόβαση αλλάζουν τα δεδομένα για αυτούς. Ο Κεμάλ ζητάει από το Στρατηγό Καράμπεκιρ να εξοπλίσουν τα τουρκικά χωριά του Πόντου επωφελούμενοι από τη χωροφυλακή. Εκμεταλλευόμενος την ανάγκη του Κεμάλ για να συγκροτήσει αντάρτικο (Τσέτες) εμφανίζεται στο προσκήνιο επίσημα πια ο Τόπαλ Οσμάν. Εν τω μεταξύ εντείνεται ο διπλωματικός πυρετός στο εξωτερικό λαμβάνοντας υπόψη όμως τις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται στο εσωτερικό.

Βέβαια ο Βενιζέλος επιθυμούσε να συνδέσει τα εμπορικά κέντρα που είχαν δημιουργηθεί από τους Ρωμιούς της Ανατολής απευθείας με την Ελλάδα. Όταν είχε θέσει αίτημα τον Νοέμβριο του 1918 με ένα υπόμνημα του ο Βενιζέλος στον Lloyd George αναφερόταν μόνο για τα δυτικά παράλια της Ανατολής καμιά μνεία για τον Πόντο. Εν τω μεταξύ ακολούθησαν Παμποντιακά συνέδρια αντιπροσωπευτικά στο Βατούμ. Το Δεκέμβριο του 1919 το συνέδριο στο Βατούμ μετονομάστηκε Εθνικό Συμβούλιο του Πόντου και πρόεδρος εξελέγη ο Βασίλειος Ιωαννίδης. Το Εθνικό Συμβούλιο του Πόντου παρακολουθούσε από κοντά τις συνεδριάσεις του Παρισιού και βρισκόταν σε συντονισμό μεταξύ Αθήνας και Πόλης. Στο Παρίσι όμως όταν άρχισαν οι διαπραγματεύσεις ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος αποδέχτηκε την προσάρτηση του βιλαετίου Τραπεζούντας στην Αρμενία. Το ίδιο έπραξε και το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποδεχόμενο την πρόταση του Αρμενικού Πατριαρχείου. Τότε όλες οι Ποντιακές οργανώσεις διαμαρτυρήθηκαν έντονα ως προς το ζήτημα αυτό. Τότε οι Αρμένιοι επέμεναν ότι θέλουν την Τραπεζούντα ως διέξοδο προς τη θάλασσα. Οι Πόντιοι για να ανατρέψουν την πολιτική απόφαση του Βενιζέλου ως προς το ζήτημα της Τραπεζούντας του πρότειναν μέσω του Μητροπολίτη Χρύσανθο Φιλιππίδη για Ελληνό-μουσουλμανική σύμπραξη στο Πόντο. Ο Βενιζέλος αποδέχτηκε την πρόταση με την προϋπόθεση όμως ότι θα αναλάβει την αμυντική θωράκιση και οργάνωση του Πόντου, και ανέθεσε την υπόθεση στον έμπιστο του Συνταγματάρχη Καθενιώτη.

Παράλληλα ο Μητροπολίτης Χρύσανθος ήλθε σε επαφή με τους ηγέτες των κρατών της Αντάντ με σκοπό να τους ενημερώσει για τα δίκαια αιτήματα. Παρ' όλες τις υποσχέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων καμιά από αυτές δεν ανέλαβε να συμπληρώσει το κενό που υπήρξε στον Πόντο μετά την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων. Διότι η Δημοκρατία του Πόντου χωρίς τη στρατιωτική υποστήριξη δεν ήταν δυνατόν να είναι βιώσιμη. Να σημειώσουμε σε κάποια φάση, οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί αντιπρόσωποι αποδέχτηκαν να συμπεριληφθούν το βιλαέτι της Τραπεζούντας και Αργυρούπολη στην Αρμενία, και τα άλλα δύο Σαμψούντα και Λαζιστάν θα παραχωρούνταν στην Τουρκία και Γεωργία αντίστοιχα.

Η θέση του Βενιζέλου ευθύς εξαρχής ήταν ότι αποδέχτηκε την προσάρτηση της Τραπεζούντας στην Αρμενία. Άλλωστε το είχε δηλώσει ο Βενιζέλος ότι δεν είχε τη δυνατότητα να προστατεύσει τέτοιου είδους μικρά κρατίδια στην Ανατολή. Κατά συνέπεια η αυτόνομη Δημοκρατία του Πόντου οδηγήθηκε στην κατάρρευση μετά τη Συνθήκη των Σεβρών.

Republic of Pontus (Greece, 1917-1919)

---

---

---

The aborted Republic of Pontus

The Hellenic population of the Pontus (North Turkey, coast of Black sea) was the bastion of Hellenism during the Ottoman rule. The Ottoman Empire attempted to cleanse the region from the Hellenic minorities toward the end of the XXth century first decade, A series of violents acts, arbitrary decisions and laws forced inhabitants of the area to take refuge in the inhospitable mountains of Pontus. The soul of the rebellion in the Pontus was provided by the great national leader Germanos Caravangelis, bishop of Castoria, leader in the Macedonian struggle and Chrissantos, bishop of Trebizonda. The bishoprics of the Pontus became centers of guidance and recruitement of rebels, whereas the mountains became centers of resistance against the Ottomans. In 1917, Greece and the allied powers began to work out a plan for the creation of an autonomous Hellenic state in the Pontus region, purely Hellenic or Hellenic and Armenian. K. Constantinidis designed the map of the new autonomous state and Dr. G. Thoides designed and proposed for approval in 1919 the flag of Pontus. It was the Greek national flag, bearing in the center of the cross the one-headed eagle of Great Comnenes, the Byzantine dynasty from Pontus. After the unfortunate outcome of the campaign in Asia Minor, and the reversal of the allies interest and foreign policy against Hellenic interest and expectations, the plan for the creation of the autonomous state of Pontus collapsed.

Pontus Cumhuriyeti-Δημοκρατία του Πόντου

Pontus Cumhuriyeti
Δημοκρατία του Πόντου
1917 – 1919
Bayrak (1919 yılı)

Başkent Samsun
Resmi dili Pontusca
Dini Yunan Ortodoks Kilisesi
Etnik Gruplar Rumlar
Yönetim Cumhuriyet
Metropolitan Chrysanthos
Tarih
- Kuruluş tarihi 1917
- Yıkılış tarihi 1919

Pontus Cumhuriyeti, 1917 ve 1919 yılları arası Karadenizli Rumlar tarafından Karadeniz bölgesinde kurulmak istenmiş devlet.

Tarihi
Kurtuluş Savaşı öncesi ve savaş boyunca Merzifon Amerikan Koleji'nde 1904'de kurulan Pontus Rum Cemiyeti Karadeniz'de ayrılıkçı faaliyet göstermiştir. Cemiyetin ve bölgedeki o dönemde çoğunluğu oluşturan Rumların amacı merkezi Samsun olmak üzere Batum'dan Sinop'a kadar olan bölgede bir Pontus Devleti kurmaktır. Kutsal Anadolu Rum Cemiyeti adında bir cemiyet de bu cemiyete destek olmuştur.1916'da Trabzon Ruslar tarafından işgal edilince yönetimi Chrysanthos isimli bir başpiskopos ele almıştır. Chrysanthos bölgede iki yıl hüküm süren bir Rum devleti kurulmuştur. Bölgede yaşayan Lazlar, Müslüman Rumlar ve Türklerin Sürdürdüğü mücadele sonucunda bu devlet yıkılmıştır.

Ο Πόντος στην αρχαιότητα

Ο Πόντος ως γεωγραφική ενότητα κατά την αρχαιότητα περιελάμβανε τις παράλιες περιοχές του Eυξείνου Πόντου. Κατά τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα και άλλους αρχαίους ιστοριογράφους Πόντος είναι η επιμήκης και ευρεία παραλιακή χώρα του Eυξείνου Πόντου, η οποία από χωροταξική άποψη περιλαμβάνει τα εδάφη ανάμεσα στο Φάση ποταμό, κοντά στον οποίο βρίσκεται η σημερινή πόλη Bατούμ της Γεωργίας, και την Hράκλεια. Πολλοί γεωγράφοι και ιστορικοί οριοθετούν τα δυτικά σύνορα του Πόντου από τις εκβολές του ποταμού Άλυ, κοντά στην πόλη Σινώπη, την πρώτη ελληνική αποικία στον Eύξεινο Πόντο. Στο εσωτερικό η περιοχή εκτείνεται σε βάθος 200 - 300 χλμ. οριοθετημένη από την ίδια τη φύση που τη διαχώρισε από την υπόλοιπη Μικρά Ασία με τις απροσπέλαστες οροσειρές του Σκυδίση, του Παρυάδρη και του Aντιταύρου. Tο ορεινό και άγονο σε γενικές γραμμές έδαφος του Πόντου ευτύχησε να διαρρέεται από τους ποταμούς Άλυ, Ίρη, Mελάνθιο, Θερμώδοντα, Xαρσιώτη, Πρύτανη, Πυξίτη, Kαλοπόταμο και πολλούς παραποτάμους.


1.2 Αρχαϊκή Περίοδος

Η παρουσία των Ελλήνων στην περιοχή του Πόντου χρονολογείται από την αρχαιότητα, όταν την εποχή του χαλκού οι Έλληνες θαλασσοπόροι θέλησαν να γνωρίσουν την ανθρωποφάγα θάλασσα του Εύξεινου Πόντου µε τις µακρινές και απροσπέλαστες παραλίες του. Η αναζήτηση κυρίως χρυσού και άλλων μεταλλευμάτων οδήγησε πολλούς ταξιδευτές στην περιοχή γύρω στα 1000 π.Χ. µε πρώτη οργανωμένη αποστολή στην Κολχίδα αυτήν του Ιάσωνα και των Αργοναυτών. Ο μύθος του Ιάσωνα και της Αργοναυτικής εκστρατείας, οι περιπλανήσεις του Ορέστη στη Θοανία του Πόντου, οι περιπέτειες του Οδυσσέα στη χώρα των Κιμμέριων, η εξορία του Προμηθέα στον Καύκασο, ο μύθος του χρυσόμαλλου δέρατος και το ταξίδι του Ηρακλή στη χώρα των Αμαζόνων, καταδεικνύουν την πανάρχαια επαφή του κόσμου του Αιγαίου με τον Πόντο και την ευρύτερη περιοχή.



1.3 Αποικιακή Δράση Του Ποντιακού Ελληνισμού

Οι Έλληνες γνώριζαν τις περιοχές της Μαύρης θάλασσας από τον 8ο αι. π.Χ. Ο αποικισμός όμως άρχισε από το β΄ μισό του 7ου αι. π.Χ., κατά το δεύτερο στάδιο του μεγάλου αποικιακού ρεύματος των Ελλήνων στην Αρχαϊκή περίοδο που ακολούθησε την αποίκιση των περιοχών της Κάτω Ιταλία, της Σικελίας, της δυτικής Μεσογείου, της Αδριατικής και των βόρειων παραλίων του Αιγαίου. Η διείσδυση των Ελλήνων στις περιοχές του Πόντου συνδέεται κυρίως με τις αποικιστικές προσπάθειες της Μιλήτου. Η πόλη ήταν διάσημη για το μεγάλο αριθμό αποικιών που είχε συστήσει στις περιοχές του Εύξεινου Πόντου και της Προποντίδας. Εκτός από τη Μίλητο, τα Μέγαρα, η Τέως και ορισμένες άλλες πόλεις έλαβαν μέρος στον αποικισμό της περιοχής. Η μαζική αποίκιση του Πόντου τοποθετείται τον 6ο αι. π.Χ. και ολοκληρώνεται στα τέλη περίπου της Αρχαϊκής περιόδου.

Οι Έλληνες, αφού κυριαρχούσαν στο Αιγαίο ήδη από την Εποχή του Χαλκού με τα βελτιωμένα πλοία τους, τόλμησαν το πέρασμα των Συμπληγάδων και την περιπλάνησή τους στον «Άξενο» πόντο, περιοχή πλούσια σε πρώτες ύλες και κυρίως σε σιτηρά και πολύτιμα μέταλλα. Με το δεύτερο ελληνικό αποικισμό αρχίζουν να δημιουργούνται οι πρώτες ελληνικές αποικίες. Πρώτη η Μίλητος, στις αρχές του 8ου π.Χ. αιώνα, ιδρύει τη Σινώπη, στο κέντρο περίπου του Ευξείνου στα νότια, επί της βόρειας μικρασιατικής ακτής. Πρόκειται για μια αποικία με σημαντικά πλεονεκτήματα, που οφείλονται στη γεωγραφική της θέση και, κυρίως, στο φυσικό της λιμάνι. Η Σινώπη, με τη σειρά της, ιδρύει το 756 π.Χ., ανατολικότερα, την Τραπεζούντα και μέσα σε ένα αιώνα οι απρόσιτες ακτές της περιοχής γεμίζουν με ελληνικές αποικίες. Οι Συμπληγάδες ανοίγουν οριστικά και ο «Άξενος» πόντος γίνεται «Εύξεινος», μετατρεπόμενος ουσιαστικά σε ελληνική λίμνη. Μόνο η Μίλητος κατά τον 6ο π.Χ. αιώνα έχει 75 αποικίες. Κυριότερες από αυτές είναι η Σινώπη, η Αμισός, η Τραπεζούντα , η Πιτυούντα, η Φαναγόρεια, το Παντικάπαιον, η Θεοδοσία, η Χερσόνησος, η Ολβία, η Ίστρια κ.ά. Οι Έλληνες στις νέες αυτές πατρίδες μεταφέρουν και διατηρούν τα πολιτιστικά και ιδεολογικά τους στοιχεία. Οι πόλεις αναπτύσσουν σχέσεις συνεργασίας και αλληλοβοήθειας. Δημιουργούνται συνεχώς νέες αποικίες, πρώτα στα παράλια και στη συνέχεια στην ενδοχώρα. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος των Ελλήνων στην περιοχή καταδεικνύεται και από το γεγονός της ουσιαστικής πολιτιστικής αφομοίωσης των ιθαγενών, οι οποίοι αβίαστα υιοθετούν τον ελληνικό τρόπο ζωής.
1.3.1 Αίτια Αποικισμού
Τα αίτια του αποικισμού του Εύξεινου Πόντου δεν είχαν αποκλειστικά αγροτικό ή εμπορικό χαρακτήρα. Επιπλέον, δε συνδέονταν μόνο με την ανάγκη εύρεσης πρώτων υλών ή με την αύξηση του πληθυσμού στις πόλεις και το συνακόλουθο πρόβλημα της «στενοχώριας», της έλλειψης δηλαδή γης. Υπήρξαν και αίτια καθαρά πολιτικής φύσης. Για παράδειγμα, η Μίλητος, που ήταν η μητρόπολη των περισσότερων αποικιών του Πόντου, καταλάμβανε πλεονεκτική γεωγραφική θέση και κατείχε μεγάλες εύφορες εκτάσεις. Στα τέλη του 8ου αι. π.Χ., όπως και άλλες ιωνικές πόλεις, επέκτεινε τα σύνορά της σχεδόν 50 χλμ. προς το εσωτερικό. Οι Ελληνο-λυδικοί πόλεμοι είχαν δυσάρεστες συνέπειες για τις ιωνικές πόλεις και τη Μίλητο, εφόσον το βασίλειο των Λύδιων επεκτάθηκε εις βάρος των εδαφών τους. Η Μίλητος είδε τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις της να μειώνονται δραματικά και η οικονομία της υπέστη ισχυρό πλήγμα. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε προτάσεις για ανακατανομή της υπάρχουσας γης, πράγμα που έθετε μέρος του πληθυσμού σε μειονεκτική θέση. Μία δραστική λύση στην αντιμετώπιση του προβλήματος και στην αποφυγή κοινωνικών αναταραχών στο εσωτερικό της πόλης, που θα έθεταν την ίδια και τους θεσμούς της σε κίνδυνο, ήταν η μετανάστευση μέρους του πληθυσμού και η δημιουργία νέων πόλεων.

1.3.2 Α΄ Φάση Αποικισμού
Η πρώτη φάση της αποίκισης του Πόντου τοποθετείται χρονολογικά στο β΄ μισό 7ου αι. π.Χ. οπότε και δημιουργήθηκε ένας μικρός αριθμός αποικιών στα βόρεια, δυτικά και νότια παράλια της Μαύρης θάλασσας. Στην περίπτωση της Σινώπης που ήταν αποικία της Μιλήτου στο κέντρο σχεδόν των βόρειων παραλίων της Μικράς Ασίας, υπάρχουν δύο διαφορετικές εκδοχές σχετικά με την ίδρυση της. Ο ιστορικός Ευσέβιος σημειώνει το έτος 631/630 π.Χ., αλλά ταυτόχρονα υποστηρίζει ότι η Τραπεζούντα, αποικία της Σινώπης στα βορειοανατολικά παράλια της Μικράς Ασίας στην περιοχή της Κολχίδας, ιδρύθηκε το 756 π.Χ., γεγονός που προϋποθέτει την ύπαρξη της Σινώπης. Ο Ψευδο-Σκύμνος αναφέρει ότι μια πρωιμότερη εγκατάσταση αποίκων καταστράφηκε από τους Κιμμέριους και ότι αργότερα η πόλη επανιδρύθηκε από δύο εξόριστους Μιλήσιους. Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι η Σινώπη ιδρύθηκε από την Κόρινθο στο α΄ μισό του 8ου αι. π.Χ., ενώ κάποιοι άλλοι τη χρονολογούν στο β΄ μισό ή και στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στην πόλη δεν έχουν βοηθήσει στη λύση του προβλήματος, εφόσον η σύγχρονη πόλη καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της επιφάνειας της αρχαίας πόλης. Ωστόσο, η ίδρυση/επανίδρυσή της από τη Μίλητο τοποθετείται από τους περισσότερους στο τελευταίο τρίτο του 7ου αι. π.Χ. Ανάλογα προβλήματα παρουσιάζει και η περίπτωση της Τραπεζούντας, για την οποία δεν υπάρχουν αρχαιολογικές πληροφορίες. Πιθανότατα ιδρύθηκε πρώτα ως εμπόριο και αργότερα, μετά το 630 π.Χ., επανιδρύθηκε από πολίτες της Σινώπης ως αποικία. Τα Κοτύωρα και η Κερασούντα ήταν αποικίες στα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας, ωστόσο δεν υπάρχει βεβαιότητα αν η μητρόπολή τους ήταν η Μίλητος ή η Σινώπη, ενώ η Τίος και η Σέσαμος ήταν με βεβαιότητα αποικίες της Μιλήτου.

Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. Μιλήσιοι ίδρυσαν στα δυτικά παράλια της Μαύρης θάλασσας, στη σημερινή Ρουμανία, την Ίστρια και στο δέλτα του Δούναβη την Οργάμη, ενώ στα βόρεια παράλια, στο νησί Μπερεζάν στη σημερινή Ουκρανία, εγκαταστάθηκε εμπόριο που τον επόμενο αιώνα εξελίχθηκε σε αποικία. Ωστόσο, πρόσφατα κεραμικά ευρήματα από το Μπερεζάν και την Ίστρια υποδεικνύουν τη συμμετοχή αποίκων και από άλλες πόλεις, όπως τη Σάμο, τη Χίο, την Έφεσο και πιθανότατα τη Σμύρνη. Το 610 π.Χ. η Μίλητος ίδρυσε στη Θράκη, στη σημερινή Βουλγαρία, την πόλη της Απολλωνίας.

1.3.3 Β΄ Φάση Αποικισμού
Η δεύτερη φάση της αποίκισης του Πόντου τοποθετείται χρονολογικά περίπου στο α΄ μισό του 6ου αι. π.Χ. Μέχρι το 560 π.Χ. ιδρύονται από τη Μίλητο, η Τόμις στα δυτικά παράλια του Πόντου στη σημερινή Ρουμανία, η Ολβία στο βορρά κοντά στο Μπερεζάν, το Παντικάπαιο, το Νυμφαίο, η Θεοδοσία, το Μυρμήκιο, η Τυριτάκη στην περιοχή του Κιμμέριου Βοσπόρου στα βορειοανατολικά της Μαύρης θάλασσας και η Ερμώνασσα, οι Κήποι και ο Πατρεύς στα παράλια του ασιατικού Βοσπόρου. Στην ίδρυση της Ερμώνασσας συμμετείχαν και άποικοι από τη Μυτιλήνη.

1.3.4 Γ΄ Φάση Αποικισμού
Η τρίτη φάση της αποίκισης του Πόντου τοποθετείται χρονολογικά περίπου το 560-530 π.Χ. Στην αποίκιση του Πόντου σε αυτή την περίοδο έλαβαν μέρος και άλλες πόλεις εκτός της Μιλήτου. Μεγαρείς και Βοιωτοί, γύρω στο 560-550 π.Χ., ίδρυσαν την Ηράκλεια στα νότια παράλια του Πόντου, δυτικότερα της Σινώπης. Οι άποικοι, σύμφωνα με τις πηγές αλλά και τους σύγχρονους μελετητές, είτε εξόντωσαν είτε υποδούλωσαν τους Μαριανδυνούς, αυτόχθονες της περιοχής. Η πόλη αναπτύχθηκε σε μεγάλο εμπορικό κέντρο με ανεπτυγμένη την αμπελοκαλλιέργεια. Στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. επέκτεινε την κυριαρχία της στο δυτικό μισό των βόρειων παραλίων της Μικράς Ασίας και προχώρησε στην έκδοση νομίσματος. Γύρω στο 560 π.Χ. οι Μιλήσιοι ίδρυσαν την Οδησσό στα δυτικά παράλια της Μαύρης θάλασσας και στο 550 π.Χ. ιδρύθηκαν οι πόλεις Τύρας και Νικόνιον στην ευρύτερη περιοχή της Ολβίας. Πιθανόν στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. να ιδρύθηκε και η Αμισός στα παράλια ανατολικά της Σινώπης. Το 542 π.Χ. η Τέως ίδρυσε τη Φαναγορία στην περιοχή του Κιμμέριου Βοσπόρου. Νοτιότερα ιδρύθηκε ο Συνοδικός Λιμήν στη θέση της μεταγενέστερης Γοργιππίας, ενώ στον ευρωπαϊκό Βόσπορο η Άκρα, ο Πορθμεύς και το Ιλλουράτο. Αυτή την περίοδο οι Μιλήσιοι άποικοι ίδρυσαν στην περιοχή της Κολχίδας τις πόλεις Φάση, Γυηνό και Διοσκουριάδα.

Κατά τους Κλασικούς χρόνους ιδρύθηκαν λίγες σχετικά αποικίες, οι οποίες όμως εξελίχθηκαν σε σημαντικά κέντρα της περιοχής. Το 493 π.Χ., σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, Μεγαρείς εγκαταστάθηκαν στα θρακικά παράλια και ίδρυσαν τη Μεσημβρία. Στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. κάτοικοι της Ηράκλειας του Πόντου ίδρυσαν στα νότια παράλια της σημερινής Ρουμανίας την Κάλλατη, ενώ στα τέλη του 5ου ή στις αρχές του 4ου αι. π.Χ. τη Χερσόνησο Ταυρική στην Κριμαία.


1.4 Ελληνιστική Περίοδος

Κατά την ελληνιστική περίοδο ιδρύεται το Βασίλειο του Πόντου (337-62 π.Χ.) από το Μιθριδάτη Α’, το 337 π.Χ., ακριβώς με την κατάλυση της Περσικής Αυτοκρατορίας από τον Αλέξανδρο. Για δυόμισι περίπου αιώνες το Βασίλειο του Πόντου κατορθώνει να ενώσει τις ελληνικές πόλεις και να αναδειχτεί το σημαντικότερο ελληνικό κρατικό μόρφωμα της εποχής εκείνης. Κατά τη βασιλεία μάλιστα του τελευταίου και σημαντικότερου βασιλιά, Μιθριδάτη ΣΤ' του Ευπάτορα (120-63 π.Χ.), που επονομάστηκε και Μέγας, οι Έλληνες δεν ήταν περιορισμένοι στις πόλεις που ίδρυσαν, αλλά κινούνταν στον ευρύτερο χώρο του Πόντου, και όχι μόνο, έτσι ώστε ο Πόντος να καταστεί η δυναμικότερη εστία του ελληνιστικού κόσμου και να απειλήσει ευθέως την ίδια τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ο Ευπάτορας μάλιστα οραματίζεται, ως νέος Μέγας Αλέξανδρος, να οδηγήσει τον ελληνιστικό κόσμο της Ανατολής, προς η Δύση αυτός, εναντίον της τότε κοσμοκράτειρας Ρώμης.


1.5 Περίοδος Ρωμαϊκής Κυριαρχίας

Το Βασίλειο του Πόντου μετά το θάνατο του Ευπάτορα προσαρτάται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στο ρωμαϊκό κράτος, ενώ ο Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος μοιράζει τα υπόλοιπα εδάφη σε τοπικούς ηγεμόνες, οι οποίοι τον είχαν βοηθήσει στον πόλεμο κατά του μεγάλου αυτού ηγέτη. Κατά την περίοδο του Διοκλητιανού (284-305 π.Χ.) ο Πόντος αποτελεί ρωμαϊκή διοίκηση και διαιρείται σε τρεις επαρχίες. Στη συνέχεια και με τις επιδρομές των Γότθων και των Βορανών, εγκαινιάζεται μια περίοδος σχετικής παρακμής, που ολοκληρώνεται τον 5ο αιώνα, οπότε στην Τραπεζούντα, που βρίσκεται στα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας, σταθμεύει η πρώτη ρωμαϊκή λεγεώνα, αποκτώντας κατ’ αυτό τον τρόπο μεγάλη σημασία για το ρωμαϊκό κράτος.

Την περίοδο αυτή επικρατεί και η νέα θρησκεία του χριστιανισμού. Τότε συνέβη και απώλεια του εθνονύμιου "Έλλην" και η παράλληλη επικράτηση του ονόματος "Ρωμαίος", το οποίο επιβιώνει μέχρι σήμερα στους παρευξείνιους ελληνικούς πληθυσμούς. O χριστιανισμός διαδίδεται πολύ νωρίς στον Πόντο από τον Απόστολο Ανδρέα. Η ελληνική γλώσσα, βασικό πολιτιστικό χαρακτηριστικό όλων των εθνοτήτων του Πόντου, διευκολύνει κατά πολύ τη διείσδυση και διάδοση της νέας θρησκείας. Κατά τον τρόπο αυτό, ο ποντιακός ελληνισμός προσχωρεί σε ένα νέο ενιαίο πολιτιστικό σύστημα με κύριους άξονες τη γλώσσα και τη νέα θρησκεία.

1.5.1 Στρατηγική Θέση Πόντου
Από τα πρώτα ακόμη χρόνια του Βυζαντίου, ο Πόντος αποκτά τεράστια στρατηγική σημασία, γιατί παίζει πλέον το ρόλο προπυργίου του ελληνισμού στην Ανατολή. Η στρατηγική σημασία του Πόντου ήταν μεγάλη στη βυζαντινή περίοδο, ιδιαίτερα του Ανατολικού Πόντου. Από τις περιοχές αυτές μπορούσε το ελληνικό κράτος να παρακολουθεί και να ελέγχει τις κινήσεις του κάθε επιδρομέα και , επιπλέον, να του φράζει το δρόμο προς τη Μικρασία. Αποτέλεσμα τούτης της στρατηγικής σημασίας του τόπου ήταν και οι ασταμάτητοι αγώνες ανάμεσα στο Βυζάντιο και την Περσία, αλλά και τα άλλα ανατολικά, μη χριστιανικά κράτη, για την κατοχή αυτών των εδαφών και την υποταγή των λαών που τα κατοικούσαν. Από την άλλη μεριά ο Πόντος, για τους βυζαντινούς , αποτελούσε βάση ανεφοδιασμού και ορμητήριο για τις πολεμικές επιχειρήσεις στην περιοχή. Την αναντικατάστατη τούτη στρατηγική σημασία του Πόντου, στον οποίο από τον 5ο αιώνα ακόμα στάθμευε η Legio prima pontica (Πρώτη ποντιακή λεγεώνα), αντιλήφθηκε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός. Γι’ αυτό, με εντολή του ανοικοδομήθηκαν όλα τα παραλιακά ποντιακά φρούρια των πόλεων και, ιδιαίτερα, τα ψηλά και οχυρά τείχη της Τραπεζούντας, όπως και της μικρής τότε γειτονικής πόλης Ριζούντας (Ριζαίου) ανατολικότερα.

Συμβολή στη θωράκιση της αυτοκρατορίας από τα ανατολικά, αποτέλεσε την εποχή τούτη (6ος αιώνας) και η ολοκλήρωση του εξελληνισμού των γηγενών πληθυσμών, με τον εκχριστιανισμό των τελευταίων ειδωλολατρών, της φυλής των Τζάνων. Έτσι το Βυζάντιο κέρδισε μια σκληροτράχηλη φυλή που πλούτισε το στρατιωτικό δυναμικό του κράτους με γενναίους πολεμιστές στα ανατολικά σύνορα. Την ίδια εποχή η αυτοκρατορία χωρίζεται από τον Ιουστινιανό σε μεγάλες διοικητικές επαρχίες, τα θέματα. Ένα από αυτά , το θέμα της Χαλδίας, με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα, καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του Πόντου και γίνεται προπύργιο του μεσαιωνικού Ελληνισμού, ασπίδα και δόρυ για τις βυζαντινές στρατιές, όσες φορές απειλούνταν τα σύνορα του κράτους από τις εχθρικές επιδρομές των Περσών, των Αράβων και, αργότερα, των Τούρκων. Γίνεται ο κυματοθραύστης των αλλεπάλληλων επιθέσεων εναντίον της αυτοκρατορίας.


1.5.2 Μονή Παναγίας Σουμελά
Το 386 μ.Χ., κατά τα χρόνια του Θεοδοσίου, σύμφωνα με την παράδοση, χτίζεται η Μονή της Παναγίας Σουμελά από δύο Αθηναίους μοναχούς, τους Βαρνάβα και Σωφρόνιο. Η μονή αυτή, που συνιστά ένα από τα κορυφαία ιδεολογικά σύμβολα του ποντιακού ελληνισμού, έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην επιβίωσή του στις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες που δημιούργησε αργότερα το οσμανικό περιβάλλον. Το ιερότερο προσκύνημα της ποντιακής γης ήταν ανέκαθεν η μονή της Παναγίας στο όρος Μελά, νότια της Τραπεζούντας. Η παράδοση θέλει δύο Αθηναίους μοναχούς, το Βαρνάβα και το Σωφρόνιο, να φτάνουν στα βουνά του Πόντου, και µε θαυματουργική παρέκβαση η Παναγία να τους επιδεικνύει το χώρο στον οποίο βρισκόταν η εικόνα της Παναγίας της Αθηνιώτισσας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Το μοναστήρι πρέπει να ιδρύθηκε γύρω στο 10ο αιώνα, ύστερα από επιδρομή Σαρακηνών στην Αθήνα, οπότε χρειάστηκε να φυγαδευτεί η εικόνα της Παναγίας της Αθηνιώτισσας μακριά. Η μονή κτίστηκε στο κοίλωμα ενός κάθετου βράχου και δεσπόζει μετέωρη στα µάτια του προσκυνητή. Από το 1860 λειτουργούσε και τετραώροφος ξενώνας µε 72 δωμάτια και άλλους χώρους. Η ύδρευση της μονής εξασφαλιζόταν από το άγιασμα που ανάβλυζε µε θαυματουργό τρόπο μέσα από το βράχο. Οι θεραπευτικές του ιδιότητες, μάλιστα, ήταν ο λόγος που πολλοί, όχι µόνο χριστιανοί, αλλά και μουσουλμάνοι, ζητούσαν τη χάρη της Παναγίας. Ο πλούτος που σταδιακά συγκέντρωσε η μονή είτε από προσκυνητές, είτε κυρίως από γενναίες χορηγίες των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας, συχνά ήταν ο λόγος για τις ληστρικές επιθέσεις που δεχόταν. Αργότερα και σουλτανικά φιρμάνια και πατριαρχικά σιγίλια επιβεβαίωσαν τα προνόμια που κατά καιρούς είχε αποκτήσει η μονή. Το 1922, οι Τσέτες εισέβαλαν στη μονή, λεηλάτησαν τα κειμήλια της και την ερήμωσαν. Σήμερα χάσκει μνημείο εγκαταλελειµµένο στα χτυπήματα του χρόνου.

1.5.3 Περιφέρειες Πόντου
Μετά την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης ολόκληρος ο Πόντος χωρίστηκε σε τρεις γεωγραφικές περιφέρειες. Το δυτικό τµήµα, που ονομάστηκε Ελενόποντος προς τιμήν της μητέρας του Μ. Κωνσταντίνου, περιελάµβανε τις πόλεις Αμάσεια, Ιβώρα, Ευχάιτα, Ανδράπα, Ζάλιχα, Σινώπη και Αµισό. Το ανατολικό τµήµα, στο οποίο υπάγονταν οι πόλεις Νεοκαισάρεια, Κόµανα, Πολεµώνιον, Κερασούντα και Τραπεζούντα ονομάστηκε Πολεµωνιακός Πόντος από το όνομα του διοικητή Πολέµωνα. Το τρίτο γεωγραφικό τµήµα, µε πρωτεύουσα τη Νικόπολη και γνωστές πόλεις τη Σεβάστεια, τα Σάταλα, και τη Σεβαστούπολη Αρµενιακού, που συµπεριλάµβανε μέρος του Πόντου και της Μικρής Αρμενίας, ονομάστηκε Κολωνία.

Ο ελληνισμός και ο χριστιανισμός ήταν οι παράγοντες που επηρέασαν το διοικητικό µηχανισµό και δημιούργησαν την ελληνοβυζαντινή αυτοκρατορία. Κατά την μακραίωνη περίοδο της Ρωμαιοκρατίας ανοικοδομηθήκαν τα ρωµαïκά τείχη. Έγιναν επίσης λιμενικά έργα, νέα οικιστικά κτίρια και στρατόπεδα μέσα στην πόλη της Τραπεζούντας για να φιλοξενηθεί η Πρώτη Ποντιακή Λεγεώνα. Οι Τραπεζούντιοι άρχισαν να συνειδητοποιούν τη σημασία της πόλης τους στον άξονα Ανατολή - Κωνσταντινούπολη και το μεσολαβητικό τους ρόλο για τις σχέσεις της πρωτεύουσας µε τα ομόθρησκα, συµµαχικά και πελατειακά κρατίδια της γειτονικής Γεωργίας.

Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

Η Αυτοκρατορία Των Κομνηνών

Το επίσημο χρονολογικό ορόσημο της ίδρυσης της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας θεωρείται το έτος 1204, όταν οι δύο αδελφοί Αλέξιος και Δαβίδ Κομνηνός κατέλαβαν την πόλη της Τραπεζούντας. Η επιλογή του χώρου δεν υπήρξε τυχαία αλλά µάλλον επιτυχής. Η άμυνα από εξωτερικούς εχθρούς ήταν δυνατή µιας και η περιοχή ήταν αποµονωµένη και γεωγραφικά σχεδόν κλειστή. Ο εμπορικός δρόμος της Τραπεζούντας προς την Ταυρίδα είχε τεράστια οικονομική σημασία, κυρίως λόγω των υψηλών τελωνειακών εσόδων που προσέφερε. Ο πληθυσμός, σχεδόν εξολοκλήρου ελληνικός ή εξελληνισμένος, ήταν ορθόδοξος µε στενότατους δεσμούς µε το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Όλα τα παραπάνω συντέλεσαν στην επιλογή της Τραπεζούντας από τους Κομνηνούς.

Οι αυτοκράτορες που εξουσίασαν τον Πόντο ανήκαν όλοι στην ίδια οικογένεια που προήλθε άμεσα από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό. Από την αρχή πήραν την ονομασία Μεγάλοι Κομνηνοί που σήμαινε ότι αυτοί µόνο ήταν άμεσοι απόγονοι του αυτοκρατορικού οίκου των Κομνηνών. Το κράτος των Μεγάλων Κομνηνών εκτεινόταν σε αρκετά μεγάλη έκταση δυτικά και ανατολικά της Τραπεζούντας. Ειδικά μετά τη νίκη του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α΄ Γίδωνος (1222 - 1235) κατά του Σελτζούκου σουλτάνου Μελίκ το 1223, η εξουσία του απλώθηκε από τη Σινώπη ως τα σύνορα µε τη Λαζική ενώ στο νότο έφτανε ως την Κολωνία. Το διαµετακοµιστικό εμπόριο υπήρξε, όπως και παλιότερα, η βασική πηγή οικονομικής ανάπτυξης για όλη αυτήν την περιοχή. Για το λόγο αυτό, η περιοχή από νωρίς προσείλκυσε το ενδιαφέρον μεγάλων εµποροναυτικών δυνάμεων της Δύσης (Γένουα - Βενετία) αλλά κι αύξησε τις ληστρικές διαθέσεις των Σελτζούκων Τούρκων.

Ο 14ος αιώνας βρήκε την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας να δοκιμάζεται έντονα τόσο από τους εξωτερικούς εχθρούς που καιροφυλακτούσαν, όσο κυρίως από εσωτερικές έριδες που οδήγησαν σε εμφύλια σύγκρουση. Η υποβόσκουσα διαμάχη μεταξύ των αριστοκρατικών φατριών του Πόντου δεν άργησε να ξεσπάσει αμέσως μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Βασιλείου (1332 - 1340). Η τραπεζούντια αριστοκρατία αντιπροσωπευόταν από τους Σχολαρίους και τους Αµυντζανταράντες. Η κατάσταση εξομαλύνθηκε κάπως µε την ανάρρηση του Ιωάννη Γ΄ (1342 - 1344), οπότε κι η ομάδα των Σχολαρίων τελικά επικράτησε. Τα πράγματα πάλι εκτραχύνθηκαν επί Μιχαήλ (1344 - 1349). Κάτω από τη λαϊκή αντίδραση, που υποκινείτο από τους Αµυτζανταράντες, ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να παραχωρήσει το θρόνο στον Αλέξιο Γ΄, γιο του Βασιλείου. Χάρη στον αυτοκράτορα αυτόν, ο Πόντος γνώρισε σηµαντική πολιτιστική ανάπτυξη. Οι διάδοχοι του Αλεξίου Γ΄, το 15ο αιώνα, ασχολήθηκαν περισσότερο µε τον έλεγχο της δράσης των ιταλικών ναυτικών πόλεων (Βενετία - Γένουα) μέσα στην αυτοκρατορία τους. Αν όμως ο ιταλικός κίνδυνος αντιμετωπιζόταν χλιαρά εξαιτίας του πρόσκαιρου αποικιακού χαρακτήρα του, ο οθωμανικός κίνδυνος φάνταζε σημαντικότερος. Η συμφωνία που πέτυχε στα 1442 ο Αλέξιος ∆΄ µε τους Οθωμανούς δεν εμπόδισε τους τελευταίους να επιτεθούν κατά της Τραπεζούντας την εποχή του Ιωάννη ∆΄ (1446 - 1458). Αν κι η απόκρουση του εχθρού ήταν αυτή τη φορά επιτυχής, το τέλος ήταν πολύ κοντά. Στα 1461, ο Μωάμεθ ο Πορθητής πολιόρκησε και κατέλαβε την πόλη της Τραπεζούντας σβήνοντας έτσι από το χάρτη την τελευταία ελληνική γωνιά που επιβίωσε και μετά την πτώση της Βασιλεύουσας.

2.2 Πολιτιστική Προσφορά Αυτοκρατορίας Τραπεζούντας

Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας δικαιωματικά κατέχει ξεχωριστή θέση στην παγκόσμια ιστορία, αφού χάρη στη διπλωματική ευελιξία και την πολιτική και στρατιωτική ικανότητα των διοικούντων κατόρθωσε να βοηθήσει πολύπλευρα την ταραγμένη από τις μεσαιωνικές δεισιδαιμονίες Ευρώπη. Οι συνεχείς απελευθερωτικοί και αμυντικοί αγώνες των Κομνηνών της Τραπεζούντας όχι µόνο εξασθένισαν την ασιατική επέκταση στην απροετοίμαστη Δύση, αλλά και βοήθησαν πολιτιστικά την Ευρώπη µεταλαµπαδεύοντας σ' αυτή τον ώριμο πολιτισμό και την παιδεία της, μετά την αναγκαστική φυγή των λόγιων της Τραπεζούντας όταν χάθηκε και το τελευταίο αυτό ελληνικό προπύργιο. Ο Πόντιος Βησσαρίων, ο μετέπειτα Καρδινάλιος, και ο φιλόσοφος Γεώργιος ο Τραπεζούντιος κατέχουν ακόμη και σήμερα ξεχωριστή θέση στα ευρωπαϊκά γράµµατα.

Η Τραπεζούντα τον 14ο αιώνα υπήρξε κέντρο της αστρονομίας και των μαθηματικών µε ονομαστούς δασκάλους, όπως τον Γρηγόριο Χιονιάδη, τον Κωνσταντίνο Λουκύτη και τον κληρικό Μανουήλ. Από όλα τα μέρη του κόσμου πήγαιναν εκεί για να σπουδάσουν. Στη σχολή της Τραπεζούντας δίδαξε επίσης ο βυζαντινός ποιητής Θεόδωρος Πρόδρομος, ο γνωστός στη νεοελληνική λογοτεχνία ως Φτωχοπρόδροµος, ενώ πολλοί ιστορικοί από την Τραπεζούντα, όπως ο Θεωνάς, ο Μιχαήλ Πανάρετος, ο Ανδρέας Λιβαδινός και ο μητροπολίτης Ιωσήφ Λαζαρόπουλος, έγραψαν άριστες ιστορικές, φιλολογικές εθνολογικές και γεωγραφικές πραγματείες.

Η Τραπεζούντα ως πρωτεύουσα του παρευξείνιου ελληνισμού εκτός από πνευματικό κέντρο υπήρξε και κόμβος εμπορικών ανταλλαγών ανάθεσα στις χώρες της Ανατολής και της Δύσης, µε αποτέλεσμα στην αγορά της να συναντώνται λαοί από την Ασία και την Ευρώπη οι οποίοι μετέφεραν μια πολυχρωμία από γλώσσες, ενδυμασίες και θρησκείες.

71η Αερομεταφερόμενη Ταξιαρχία "Πόντος"

Αφιέρωμα στην επίλεκτη 71ή Αερομεταφερόμενη Ταξιαρχία "Πόντος" του Ελληνικού Στρατού με έδρα την Νέα Σάντα. Η Σάντα η οποία καταστράφηκε απο τους κεμαλικούς φασίστες το 1921 θεωρείται και το "Σούλι" του Πόντου. Βαρύ" το όνομα ,βαρύ και το χρέος των αξιωματικών και οπλιτών της ταξιαρχίας, είμαστε σίγουροι ότι οι "αετοί" της Νέας Σάντας θα το κουβαλήσουν με περηφάνεια .Το έμβλημα της 71ης μέχρι σήμερα το οποίο είναι ένας αετός "επί πτερύγων ανέμων" φέρνει στον νού ένα απο τα γνωστότερα παραδοσιακά τραγούδια του Πόντου. Ο τίτλος? Αητέν'ς επαραπέτανεν (Αετός Υψιπετούσε) , ένας ύμνος στον ακρίτα, τον άγνωστο στρατιώτη , τον υπερήφανο Τραντέλλενα .
Απόδοση στην νεοελληνική του τραγουδιού που ακούγεται (από τον vripol)
"Αητός πετούσε στα ψηλά, ψηλά στα επουράνια,
Τά πόδια του ήταν κόκκινα κι είχε το ράμφος μαύρο,
Στα νύχια του παλληκαριού σφιχτά κρατούσε χέρια
-Αητέ, μού δίνεις τι κρατάς; Μού λές πούναι το σώμα;
-Δεν δίνω κείνο πού κρατώ. Το σώμα πέρα κείται.

Εκεί στα πέρα τα βουνά, σ έλατα πού χει μέρος,
Τραντέλλενα (τριάντα φορές Ελληνα, δηλαδή γενναίο) σκοτώσανε και κείται ματωμένος."
"Σον πόλεμον Τραντέλλενας ,Του πόντου παλικάρι"

Ιστορική διαδρομή Ποντιακού Ελληνισμού

Ο Ελληνισμός του Πόντου σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία χρονολογείται από τον 8ο π.Χ. αιώνα. Είχε δε την εξής διαδρομή. Ίωνες Αθηναίοι κατέλαβαν τον 11ο π.Χ. αιώνα την περιοχή που πήρε την ονομασία Ιωνία λόγω της καταγωγής των νέων εποίκων. Οι Ίωνες κατέστησαν την Μίλητο μεγάλη ναυτική και εμπορική δύναμη και τα πλοία της διέσχιζαν αρχικά όλη τη Μεσόγειο. Στη συνέχεια στράφηκαν προς τον Ελλήσποντο και τον Εύξεινο Πόντο εγκαθιστώντας νέες αποικίες.

Τον 8ο π.Χ. αι. Μιλήσιοι ιδρύουν η Σινώπη η οποία γρήγορα γίνεται μεγάλο εμπορικό λιμάνι και ισχυρή ναυτική δύναμη. Με τη σειρά της η Σινώπη δημιουργεί νέες αποικίες-πόλεις σε όλο το μήκος των βορείων παραλίων της Μικράς Ασίας με σπουδαιότερες την Αμισό, τα Κοτύωρα, την Κερασούντα, την Τραπεζούντα κ.α. Σπουδαιότερη όλων η Τραπεζούντα που πήρε το όνομα λόγω του τραπεζοειδούς σχήματος της τοποθεσίας πάνω στην οποία είχε χτιστεί. Η ίδρυσή της χρονολογείται από το 756 π.Χ. και είναι κατά τέσσερα χρόνια αρχαιότερη της Ρώμης και πολλά περισσότερα του Βυζαντίου. Γρήγορα γίνεται μεγάλο κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου μεταξύ Ευρώπης και κεντρικής & νότιας Ασίας.

Από τον 5ο π.Χ. αι. οι παράλιες πόλεις του Πόντου είναι υποτελής φόρου στους Πέρσες διατηρώντας μια ιδιότυπη αυτονομία και ανεξαρτησία. Την εποχή της κοσμοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου πλήρως ανεξάρτητες στρέφονται προς τα μεσόγεια όπου ανακαλύπτουν νέες πηγές πλούτου, όπως σίδηρο, χαλκό, άργυρο.

Μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου ιδρύεται το Βασίλειο του Πόντου. Ένα ελληνιστικό κράτος δημιουργός του οποίου ήταν ο Μιθριδάτης ο Α’, Πέρσης σατράπης που εξελληνίστηκε πλήρως. Η διάρκεια αυτού του κράτους ήταν από το 322 έως το 64 π.Χ. οπότε η περιοχή καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους και αποτελούσε πλέον επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Επί Ρωμαϊκής κυριαρχίας ο ανατολικός Πόντος (από τον Θερμόδωντα ποταμό και πέρα) ονομάστηκε Πολεμωνιακός, επειδή το 36 π.Χ. αποδόθηκε από τον Μάρκο Αντώνιο στον Πολέμωνα, εγγονό του Μιθριδάτη Στ’ του Ευπάτορα. Πρωτεύουσα του Πολεμωνιακού Πόντου έγινε η Νεοκαισάρεια. Ο δυτικός Πόντος ονομάστηκε Γαλατικός και είχε πρωτεύουσα την Αμάσεια.

Τα δύο αυτά τμήματα ενώθηκαν πάλι το 536 μ.Χ. επί Αυτοκρατορίας Ιουστινιανού. Πρωτεύουσα του ενιαίου Πόντου γίνεται η Τραπεζούντα. Στην περιοχή ανθεί το εμπόριο οι τέχνες αλλά και τα γράμματα. Στα χρόνια που ακολουθούν η περιοχή του Πόντου διάγει υπό ένα καθεστώς αυτονομίας με τοπικούς διοικητές, τους δούκες. Λόγω της μεγάλης απόστασης από την έδρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, και λόγω ανυπαρξίας στρατιωτικών δυνάμεων, την αντιμετώπιση των διαφόρων εισβολέων ανέλαβαν με επιτυχία οι τοπικοί άρχοντες. Από τα μέσα του 11ου αι. στις περιοχές της Μ. Ασίας εισβάλουν και εδραιώνονται διάφορα τουρκικά φύλλα, με σπουδαιότερα τους Σελτζούκους, τους Τουρκομάνους και τους Ντανισμεντίδες. Την περιοχή του Πόντου και κυρίως την επαρχία Χαλδίας υπερασπίζονται οι δούκες της οικογένειας των Γαβράδων οι οποίοι αναχαιτίζουν με επιτυχία τις επιθέσεις των Τούρκων.

Το 1204 οι σταυροφόροι της Δ’ σταυροφορίας, αντί να ελευθερώσουν τους άγιους τόπους όπως διακήρυξαν, άρπαξαν το Βυζάντιο. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διαλύθηκε και τρία νέα ελληνικά κρατίδια δημιουργήθηκαν. Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας, το Δεσποτάτο της Ηπείρου και η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Οι εγγονοί του πρώην Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α΄ του Κομνηνού, Αλέξιος και Δαυίδ εκείνη την περίοδο βρίσκονταν φιλοξενούμενοι της θείας τους Θάμαρ, βασίλισσας της Γεωργίας. Με την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια της θείας τους ίδρυσαν την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Πρώτος Αυτοκράτορας στέφθηκε ο Αλέξιος. Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας διήρκεσε 257 χρόνια (1204-1461). Δηλαδή συνέχισε να υφίσταται ακόμη και μετά την επανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο το 1261, σε αντίθεση με το Δεσποτάτο της Ηπείρου που διαλύθηκε το 1337. Στη διάρκεια των 257 χρόνων, 20 Αυτοκράτορες και Αυτοκράτειρες ανέβηκαν στο θρόνο με την παρακάτω σειρά:

1.Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός 1204-1222
2.Ανδρόνικος Α’ ο Γίδων 1222-1235
3.Ιωάννης Α’ ο Αξούχος 1235-1241
4.Μανουήλ Α’ ο Μέγας Κομνηνός 1241-1263
5.Ανδρόνικος Β’ 1263-1266
6.Γεώργιος Α’ 1266-1280
7.Ιωάννης Β’ 1280-1297
8.Αλέξιος Β’ 1297-1330
9.Ανδρόνικος Γ’ 1330-1332
10.Μανουήλ Β’ 1332-1336
11.Βασίλειος 1336-1340
12.Ειρήνη η Παλαιολογίνα 1340-1341
13.Αννα η Κομνηνή 1341-1342
14.Ιωάννης Γ’ ο Κομνηνός 1342-1344
15.Μιχαήλ Α’ 1344-1349
16.Αλέξιος Γ’ ο Μέγας Κομνηνός 1349-1390
17.Μανουήλ Γ’ 1390-1417
18.Αλέξιος ο Δ’ 1417-1446
19.Ιωάννης Δ’ ο Καλογιάννης 1446-1458
20.Δαυίδ ο Κομνηνός 1458-1461
Η Τραπεζούντα κατελήφθη από τον Μωάμεθ Β΄ στις 15 Αυγούστου 1461 και ήταν η διακοσιοστή επέτειος της επανάκτησης της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους. Σε όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής σκλαβιάς γίνονται προσπάθειες εξισλαμισμού των Ελλήνων. Ορισμένοι μη αντέχοντας υποκύπτουν, άλλοι εξισλαμίζονται επιφανειακά διατηρώντας στα κρυφά την χριστιανική τους πίστη. Η Ρωσία που βρισκόταν σε συνεχείς πολέμους με τους Οθωμανούς, κατά τη λήξη των πολέμων συμπεριλάμβανε στις συνθήκες, όρους προστασίας των χριστιανών. Έτσι υπήρχαν και περίοδοι ηρεμίας για τους Έλληνες του Πόντου. Ώσπου ήρθαν οι μαύρες μέρες της γενοκτονίας και του ξεριζωμού. Τα μαύρα σύννεφα στον ουρανό του Πόντου, εμφανίστηκαν το 1916 και αφού είχε συντελεστεί η γενοκτονία των Αρμενίων. Είχε έρθει η σειρά των Ελλήνων. Στην αρχή εξοντωτικές εκτοπίσεις και στρατολόγηση στα τάγματα εργασίας. Μετά φυλακίσεις και εκτελέσεις. Για να ακολουθήσει ο ξεριζωμός και η ανταλλαγή. 353.000 Πόντιοι και Πόντιες όλων των ηλικιών έχασαν τη ζωή τους στις εκτοπίσεις, στις εκτελέσεις και στο μακρύ δρόμο της προσφυγιάς. Οι επιζήσαντες ήρθαν στην Ελλάδα, προαιώνια πατρίδα, μόνο με τις ψυχές τους. Και με την εργατικότητα και την επιμονή τους έστησαν τα νέα νοικοκυριά τους. Στους νεκρούς που έμειναν εκεί άταφοι, αλλά και σ’ αυτούς που ήταν ενταφιασμένοι και καταστράφηκαν οι τάφοι τους, οφείλουμε το ελάχιστο. Να τους θυμόμαστε και να τους τιμούμε, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, στις 19 Μάη

Γιατί ανεχόμαστε τους αρνητές του Ελληνικού Ολοκαυτώματος;

του Γιάννη Τσιλιμίγκρα
καθηγητή - ιστορικού

Έλληνες από τον Πόντο σε τουρκικά τάγματα καταναγκαστικής εργασίας. Ελάχιστοι επέζησαν.

Η προσπάθεια τα τελευταία χρόνια για αμφισβήτηση ή δικαιολόγηση της γενοκτονίας των Ελλήνων στον Πόντο και την Ιωνία ανέδειξε το πρόβλημα της δυνατότητας ορισμένων εγχώριων νεοταξικών ανθελληνικών κύκλων να προσβάλλουν ατιμώρητα την ιστορική μνήμη της φυλής μας στο όνομα μίας δήθεν προοδευτικής επιστημονικής έρευνας.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια επιβάλλεται μία τάση άρνησης της Ιστορίας. Αυτή η τάση «βαφτίζεται» αναθεωρητική. Είναι χαρακτηριστικό ότι η «αναθεωρητική» σχολή στις ΗΠΑ αμφισβητεί τη Γενοκτονία των Αρμενίων και εκφράζεται από Αμερικανούς πανεπιστημιακούς, οι οποίοι χρηματοδοτούνται από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες.

Η δε Τουρκία έχει αποθρασυνθεί. Παλαιότερα η επίσημη προπαγάνδα της προσπαθούσε να υποβαθμίσει τη σημασία των γεγονότων και να δικαιολογήσει την εξόντωση. Χαρακτηριστικά είχε χρησιμοποιήσει την έκφραση: «Τα έθνη που απέμειναν από παλιά στην Αυτοκρατορία μας μοιάζουν με ξένα και βλαβερά χόρτα που πρέπει να ξεριζωθούν».

Σήμερα, η επίσημη Τουρκία όχι μόνο δεν αποδέχεται τα γεγονότα, αλλά προσπαθεί να τα αντιστρέψει πλήρως. Χρηματοδοτεί έρευνες που προσπαθούν να κατασκευάσουν Ιστορία και να αποδείξουν ότι οι Τούρκοι υπέστησαν γενοκτονία, είτε από τους Αρμένιους, είτε από τους Ελληνες του Πόντου.

Η Ελλάδα, αντιθέτως, παρουσιάζει την παγκόσμια ιδιοτυπία να αρνείται τη δική της ιστορία και αποκρύπτει ή αμφισβητεί τη γενοκτονία που υπέστη μέρος του πληθυσμού της. Σας φαίνεται παρακινδυνευμένη αυτή η θέση; Σημειώστε τα εξής:

Μετά από πολυετή και αδικαιολόγητη καθυστέρηση, μόλις στις 24 Φεβρουαρίου 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο», σπάζοντας μία παράδοση συγκάλυψης των γεγονότων που σχετίζονταν με τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον ξεριζωμό.

Αρκετοί Έλληνες (;) «διανοούμενοι» δικαιολογούν σήμερα τη μεθοδική εξολόθρευση των Ελλήνων σαν σύμπτωμα του εθνικισμού, ενώ προπαγανδίζουν πως υπήρχε αμοιβαιότητα στις αγριότητες. Αλλά και αν ακόμα παραδεχθούν ότι οι ωμότητες των Τούρκων ήταν ασυγκρίτως περισσότερες και αγριότερες, τις θεωρούν σαν δικαιολογημένη αντίδραση στην κατοχή της Σμύρνης από τα ελληνικά στρατεύματα.

Αποκρύπτουν πλήρως το γεγονός της πρόθεσης του νεοτουρκικού κράτους για εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών, επίσημα δηλωμένης από το 1911, οκτώ ολόκληρα χρόνια πριν από την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη.

Αποκρύπτουν επίσης τον πραγματικό αριθμό των θυμάτων. H γενοκτονία είχε ήδη ξεκινήσει από το 1915 με 500.000 θύματα περίπου μέχρι το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όπως προκύπτει από τη «Μαύρη Βίβλο» του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Οι Αρμένιοι έχουν εξαπολύσει διεθνή εκστρατεία για την αναγνώριση της γενοκτονίας που υπέστησαν. Οι Εβραίοι κατόρθωσαν σε πολλές χώρες του κόσμου να ποινικοποιήσουν οποιανδήποτε αμφισβήτηση του «Ολοκαυτώματος». Εμείς οι Έλληνες γιατί ανεχόμαστε τους αρνητές του δικού μας Ολοκαυτώματος; Γιατί επιτρέπουμε η Γενοκτονία της φυλής μας να αποτελεί την περισσότερο αγνοημένη από εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς;

Οι Πόντιοι μουσουλμάνοι στο στόχαστρο της Τουρκίας

του Νίκου Δούκα

Νέες διώξεις κατά των Ποντίων μουσουλμάνων εξαπέλυσε η Άγκυρα, προφανώς στα πλαίσια της ελληνοτουρκικής "φιλίας". Οι τουρκικές αρχές απαγόρευσαν την κυκλοφορία βιβλίου που αναφέρεται στην ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα των Ποντίων, ενώ η στρατοχωροφυλακή έχει εξαπολύσει εκστρατεία εκφοβισμού και απειλών στην περιοχή του Πόντου.

Από το 1996 κυκλοφορούσε στην Τουρκία το βιβλίο "Pontos Kulturu" (Ο Πολιτισμός του Πόντου) του Πόντιου συγγραφέα Ομέρ Ασάν. Την ελληνική έκδοση του βιβλίου είχαμε προτείνει τον Νοέμβριο του 2001 από τις βιβλιοπροτάσεις μας. Πρόκειται για μία καταγραφή της ποντιακής διαλέκτου, της πλησιέστερης προς τα Αρχαία Ελληνικά ομιλουμένης σήμερα γλώσσας, της ποντιακής κουζίνας και των ανεκδότων στα ποντιακά χωριά. Το βιβλίο ήταν εξαιρετικά δημοφιλές στην Τουρκία, ειδικά ανάμεσα στους Πόντιους, και είχε σχεδόν εξαντληθεί. Ο συγγραφέας Ομέρ Ασάν κατάγεται από την ελληνόφωνη περιοχή Οφ της Τραπεζούντας.

Στις 19 Ιανουαρίου στην τηλεοπτική εκπομπή "Ceviz Kabugu" (Το τσόφλι του καρυδιού), που χειρίζεται ο δημοσιογράφος Χαλκί Τζεβιζίογλου του καναλιού ATV, ο Ομέρ Ασάν δέχθηκε απειλές από εκπροσώπους του τουρκικού "Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης" (MHP), τους διαβόητους φονιάδες "Γκρίζους Λύκους", και αναγκάσθηκε να αποχωρήσει. Η τουρκική Δικαιοσύνη διέταξε την κατάσχεση του βιβλίου και απήγγειλε κατηγορία εις βάρος του συγγραφέα Ομέρ Ασάν και του εκδότη Ραγκίπ Ζαράκογλου για "προσβολή στο πρόσωπο του Κεμάλ". Προσπαθώντας να δικαιολογήσει τις διώξεις, ο Τούρκος υπουργός Δικαιοσύνης Σαμί Τουρ σχολίασε ότι "κανείς δεν απειλεί τον Πόντο (Karadeniz) και η σχετική φιλολογία είναι υπερβολική". Ο Ομέρ Ασάν υποβλήθηκε σε πολύωρη ανάκριση, αλλά τίποτα δεν προέκυψε εναντίον του.

Για να δικαιολογήσουν την αντιποντιακή εκστρατεία οι Τούρκοι στρατιωτικοί ανακάλυψαν "Πόντιους αντάρτες". Στις 5 Δεκεμβρίου 2001 ο στρατιωτικός διοικητής Κερασούντας ταξίαρχος στρατοχωροφυλακής Μπακίρ Ονουρλούμπας ισχυρίστηκε ότι "υπάρχουν μυστικά ελληνικά σχέδια για τον Πόντο και ο κυριότερος λόγος για τον οποίο η Ελλάδα θέλει να ανοίξει προξενείο στην Τραπεζούντα είναι η επιθυμία της να υποστηρίξει τις δραστηριότητες περί Πόντου". Τον Ιανουάριο ο φρούραρχος Κωνσταντινουπόλεως συνταγματάρχης Αλί Γκιουνγκιόρ Όνγκιορεν είπε ότι "35 νέοι από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας υποστηρίζουν το αποσχιστικό κίνημα "Ρωμαίικος Πόντος" και εκπαιδεύονται σε στρατόπεδα στην Ελλάδα". Βέβαια η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει αναπτύξει την παραμικρή δραστηριότητα στον Πόντο, ίσως επειδή είναι απασχολημένη με τις δραστηριότητες της ελληνοτουρκικής "φιλίας". Η δήλωση αποτελούσε απλώς την αφορμή για να εξαπολύσει η στρατοχωροφυλακή κύμα απειλών κατά των ελληνόφωνων Ποντίων μουσουλμάνων. Σύμφωνα με την Ομοσπονδία Ποντίων "στα 300 ελληνόφωνα χωριά του Πόντου έχει επικρατήσει αρνητικό κλίμα, που ωθεί τους Πόντιους σε νέα φυγή προς την Ελλάδα".

Πολλοί από τους Πόντιους μουσουλμάνους δεν έχουν Ελληνική εθνική συνείδηση, αλλά απλή συνείδηση της ιδιαίτερης πολιτιστικής τους ταυτότητας. Ωστόσο το Κεμαλικό καθεστώς δεν ανέχεται καμία αμφισβήτηση του μύθου της αποκλειστικά τουρκικής Μικράς Ασίας που έχει κατασκευάσει. Η Τουρκία στερεί τα στοιχειωδέστερα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (προστασία εθίμων, γλώσσας και μνημείων) από τους ελληνόφωνους Πόντιους μουσουλμάνους. Η δίωξη κατά του Ομέρ Ασάν είναι η καλύτερη ευκαιρία για να αποδείξουν οι Έλληνες προστάτες "μειονοτήτων" τις αγαθές προθέσεις τους. Τι έχουν άραγε να πουν για το ζήτημα η Επιτροπή των Βραβείων "Αμπντί Ιπεκτσί", το Greek Helsinki Watch, το ΚΕΜΟ και ο "Ιός" της "Ελευθεροτυπίας"; Μπροστά στις τουρκικές διώξεις κατά των ελληνόφωνων Ποντίων μουσουλμάνων, η σιωπή τους ισοδυναμεί με συνενοχή.

Οι αντιποντιακές διώξεις της Τουρκίας δεν πρέπει να μείνουν αναπάντητες. Ήδη το Κέντρο Ποντιακών Μελετών απευθύνει έκκληση για αλληλεγγύη προς τον Ομέρ Ασάν. Οι σύλλογοι Ποντίων προσφύγων στην Ελλάδα έχουν την υποχρέωση να φέρουν το ζήτημα ενώπιον των διεθνών οργανισμών και να αποδείξουν ότι δεν είναι άξιοι μόνο για σταυροδοτικές εκστρατείες υπέρ πολιτικών με κατάληξη "-ίδης". Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να θέσει το ζήτημα στον ελληνοτουρκικό διάλογο, αντί να συζητάει τις ατελείωτες γελοίες τουρκικές διεκδικήσεις. Το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ παρακολουθεί με έντονη ανησυχία τις τελευταίες εξελίξεις στον Πόντο. Ας γνωρίζουν όλοι ότι οι καιροί που οι Τούρκοι δικτατορίσκοι "έθαβαν" τέτοια ζητήματα από κοινού με Έλληνες πολιτικάντηδες έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.

ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΦΩΝΟΙ ΚΡΥΠΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΖΟΥΝ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ!

Σήμερα στον Πόντο, υπάρχουν οι Ελληνόφωνες περιοχές Τόννας, Ματσούκας, Όφρυος. Πλήρη στοιχεία δεν υπάρχουν, αλλά με μέτριους υπολογισμούς οι Ελληνόφωνοι και οι Τουρκόφωνοι Μουσουλμάνοι Κρυπτοχριστιανοί, που έχουν ελληνική συνείδηση, στον Πόντο, υπερβαίνουν το 1.000.000. Έχουν τα Ελληνικά ήθη και έθιμα, την ελληνική λαϊκή παράδοση, τον ελληνικό πολιτισμό και κουλτούρα, καθημερινά στην πλειοψηφία τους χρησιμοποιούν την ποντιακή ντοπιολαλιά, έχουν την ίδια μουσική, τον χορό και τα ίδια τραγούδια με τους αδελφούς τους που κατοικούν στην Ελλάδα και στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Στον Πόντο, όπου η Τόννα είναι η αρχαία Θοανία, το Ισκεντερλί, το Αλεξανδρινό, η Σαμψούντα , η Αμισός, στα χωριά όπου κατοικούν οι Ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι, αμιγώς χωρίς προσμίξεις μ’ άλλους πληθυσμούς, στις περιοχές Ματσούκας και Όφρυς κατά την πολιτισμική γενοκτονία, αλλάχτηκαν όλα τα Ελληνικά ονόματα των χωριών και περιοχών, κατέστρεψαν τις εκκλησίες αν και ήσαν ερειπωμένες και εξαφάνισαν κάθε τι που θυμίζει Ελληνικό στοιχείο.


Ακόμη και σήμερα κατοικούν Τσαρκαλήδες στην Μπάφρα, στην Σαμψούντα, στην Τοκάτη, στο Ερζερούμ και στην Θεοδοσούπολη. Οι Τσαρκαλήδες είναι οι Πόντιοι που τον 17ο αιώνα αναγκάσθηκαν από τους Τούρκους να μιλούν την Τουρκική γλώσσα. Το 1829 ίδρυσαν στην περιοχή της Τσάλκας κοντά στην Τυφλίδα (Γεωργία) 43 Ελληνικά χωριά τους. Είναι οι Τουρκόφωνοι Χριστιανοί, που το 1974 ζητούσαν την άδεια από την Σοβιετική Ένωση να έλθουν στην Ελλάδα για να πολεμήσουν τους Τούρκους που είχαν εισβάλει στην Κύπρο.


Σήμερα στον Πόντο οι Ελληνόφωνοι τονίζουν δημόσια «Εμείς είμαστε Ρούμτσοι, Έλληνες σαν εσάς», διευκρινίζουν ότι δεν είναι Τούρκοι, αν και Μουσουλμάνοι, αλλά Έλληνες γηγενείς. Αρκετοί μάλιστα λένε « είμαστε Χριστιανοί οχι Μουσουλμάνοι. Ευρισκόμαστε πάνω σε μια γέφυρα με κομμένες τις άκρες της. Αν και Έλληνες δεν έχουμε καμιά επαφή με τους Χριστιανούς γιατί τα αδέλφια μας έφυγαν, ενώ με τους Τούρκους δεν θέλουμε να έχουμε καμιά σχέση». («Έλληνοι είμαστε, οχι μουσουλμάνοι»).


Το 1923 όταν κατέφυγε στην Ελλάδα ο Αντικεμαλικός Ντεμάλ Νουζιέ (σύμβουλος του Σουλτάνου), μέσα από 47 σελίδες καταγγέλλει την γενοκτονία που εφάρμοσαν οι Νεότουρκοι στον Ελληνισμό της Μ. Ασίας. Ο Μουσταφά Κεμάλ με τους Τσέτες του από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Αύγουστο προέβη σε σφαγές και εκτοπίσεις. Μόνο στην περιοχή της Μπάφρας 6.000 Χριστιανοί κάηκαν μέσα στις εκκλησίες σε μία νύχτα. 1.280 επίσημοι-πρόκριτοι στον Πόντο θανατώθηκαν.

Η έκθεση του Ντεμάλ Νουζιέ (47 σελίδες) ευρίσκεται αραχνιασμένη και σκονισμένη σ’ένα συρτάρι μιας Δημόσιας Ελληνικής υπηρεσίας. Η Ελλάδα θέλει να εφαρμόσει μια επιθετική εξωτερική πολιτική, η Τουρκία φωνάζει για τα ανθρώπινα δικαιώματα των Μουσουλμάνων της Ελληνικής Θράκης και για τα δικαιώματα αυτοδιαθέσεως των τουρκοκυπρίων, εμείς όμως ακόμα ξεχνούμε και την ύπαρξη των σκλαβωμένων και ξεχασμένων αδελφών μας στην Τουρκία.

Ελληνόφωνες ομάδες στην Τουρκία·

»»» Βλάσσης Αγτζίδης*

'Ενα από τα πλέον ενδιαφέροντα φαινόμενα στη σύγχρονη Τουρκία αποτελεί αυτό της ύπαρξης μουσουλμανικών ελληνόφωνων ομάδων. Η παραδοσιακή ελληνοτουρκική αντιπαράθεση, η αυταρχική εσωτερική δομή της Τουρκίας, η εξέγερση των Κούρδων, μαζί με την επιβίωση των στερεοτύπων για τη διαμόρφωση των νεότερων εθνών στην περιοχή μας, εμπόδισε τη μελέτη του φαινομένου αυτού. Η μετάβαση ελληνοφώνων ομάδων από το χριστιανικό θρησκευτικό σύστημα στο ισλαμικό κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κατάκτησης αποτελεί μέχρι σήμερα ένα θέμα άγνωστο για τη νεοελληνική επιστήμη. Το φαινόμενο αυτό έχει εμφανιστεί σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Από την Κύπρο και την Πελοπόννησο έως την Ηπειρο και τον Πόντο.
Σήμερα όμως, η δημόσια εμφάνιση όσων από τις ομάδες αυτές επιβιώνουν διευρύνει το ερευνητικό ενδιαφέρον. Η βιβλιογραφική και αρθρογραφική παρουσία των ελληνόφωνων ομάδων της Τουρκίας είναι πλέον γεγονός. Η αρχή έγινε πριν από μερικά χρόνια με την Tanju Izbek, η οποία έλαβε το βραβείο Ιπεκτσί για μια νουβέλα της στο κρητικό ιδίωμα, όπως αυτό μιλιέται σήμερα στην περιοχή της Gunda (τα παλιά Μοσχονήσια). Πιθανότατα, σύμφωνα με το τουρκικό περιοδικό Actuel, να υπήρχαν πολιτικές ομάδες στη Βόρεια Τουρκία που δραστηριοποιούνταν, πριν από το πραξικόπημα του '80, γύρω από τον πολιτισμό του Πόντου. Το 1996 εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον εκδοτικό οίκο Belge, το κλασσικό πλέον βιβλίο του Omer Asan με τίτλο "Pontos Kulturu", δηλαδή: Ο πολιτισμός του Πόντου. Σήμερα υπάρχουν τέσσερις ελληνόφωνες ομάδες στην Τουρκία: κρητική, ποντιακή, μακεδονική και κυπριακή. Κάθε μια απ' αυτές έχει εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον. Η έκφραση είναι γεγονός ιδιαίτερης σημασίας, εφόσον αναδεικνύει μια άγνωστη πλευρά της σύγχρονης τουρκικής κοινωνίας, που ολοένα γίνεται σημαντικότερη.

Η δημόσια εμφάνιση των ομάδων αυτών δεν αφορά μόνο στην τουρκική κοινωνία, η οποία συνειδητοποιεί αργά τον πολυεθνοτικό της χαρακτήρα, καθώς και στους εθνογενετικούς της μύθους. Αφορά παράλληλα και στην ελληνική, γιατί της αποκαλύπτει τον τρόπο συγκρότησης των σύγχρονων εθνικών κρατών στην περιοχή μας και το αδιέξοδο των ενδιάμεσων ομάδων - γέννημα της ιστορίας - οι οποίες υποχρεώθηκαν να ενταχθούν στο κράτος που είχε ως ιδεολογικό υπόβαθρο το δικό τους θρησκευτικό δόγμα. Η κρητική και η κυπριακή, από τις τέσσερις αυτές ομάδες - οι οποίες στη διαχρονική τους παρουσία ταυτίστηκαν ως μουσουλμανικές με την οθωμανική αυτοκρατορία - συγκρούστηκαν με το επαναστατικό κίνημα των χριστιανών Ελλήνων. Εμμέσως υπέστη τις συνέπειες της ελληνοτουρκικής σύγκρουσης και η μακεδονική, η οποία υποχρεώθηκε με βάση τη συμφωνία ανταλλαγής των πληθυσμών να εγκαταλείψει τα γενέθλια εδάφη της περιοχής του Αλιάκμονα και της Κοζάνης και να αναχωρήσει για την Τουρκία το 1824.

Η διαμόρφωση του φαινομένου

Η κατανόηση του φαινομένου της επιβίωσης ελληνόφωνων μουσουλμανικών πληθυσμών απαιτεί την υπέρβαση της σημερινής εικόνας που έχουμε για τις σχέσεις ισλαμισμού και χριστιανισμού, καθώς και για τις σύγχρονες αρχές συγκρότησης των μονοεθνικών κρατών. Θα πρέπει να δεχθούμε ότι το σημερινό τείχος που υπάρχει ανάμεσα σε εμάς και τους γείτονές μας, σε θρησκευτικό επίπεδο, είναι μια πραγματικότητα της τελευταίας ιστορικής περιόδου. Για εκατονταετίες υπήρχε ένα ανακάτεμα εθνών και θρησκειών. Αν σήμερα ο διαχωρισμός είναι απόλυτος μεταξύ άσπρου και μαύρου, εντούτοις, για μεγάλο διάστημα, υπήρχε ανάμεσά τους ένας εκτεταμένος γκρίζος χώρος. Για να κατανοήσουμε το φαινόμενο που σήμερα εξετάζουμε θα πρέπει να δούμε τη διαπλοκή του Ισλάμ με τον Ελληνισμό σε χρονικό και γεωγραφικό επίπεδο. Από τον 14ο αιώνα συναντιούνται Ελληνες στους χώρους της νέας θρησκείας. Ο περιηγητής Ιμπντί Μπατούτα γράφει ότι συνάντησε στον ποταμό Κούμα, κοντά στην πόλη Ματζάρ, το αναχωρητήριο του μουσουλμανικού τάγματος Αχμεδέ στο οποίο όπως γράφει «διεβίουν σε κοινή ζωή Δερβίσες, Αραβες, Πέρσες, Τούρκοι και Ελληνες».

Ο εξισλαμισμός μέρους των Ελλήνων ανοίγει την δίοδο για να εισχωρήσουν στον ισλαμικό χώρο οι ελληνικές φιλοσοφικές δοξασίες. Οι σοφιστικές απόψεις για παράδειγμα εκφράζονται με τους "σούφι", το θρησκευτικό τάγμα των δερβίσηδων. Ο δημιουργός του, Τζελαδεδίν Ρουμί, χρησιμοποιεί την ελληνική γλώσσα - όπως μιλιόταν κατά τους μέσους χρόνους στην Καππαδοκία. Τα μελωδικά κείμενα των δερβίσηδων αποτελούν προσαρμογή των βυζαντινών μελωδιών στις νέες ανάγκες. Ο Μ.Ρικό, γραμματέας του Βρετανού πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη, αναφέρει το 1670 ότι στον ισλαμικό κόσμο υπάρχει «μεγάλη ποικιλία γνωμών και απόψεων, ασυγκρίτως μεγαλύτερα από τον χριστιανικό κόσμο». Ο Ρικό θεωρεί ότι η είσοδος νέων εθνών στο μουσουλμανικό χώρο δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα. Γράφει: «Δεδομένου ότι την καλλίτερη μερίδα των νέων εθνών αποτελούν οι Ελληνες και ότι δεν ικανοποιήθηκαν με τις ονειροπολήσεις του Κορανίου, αυτοί που άλλοτε υπήρξαν διδάσκαλοι των επιστημών από τις οποίες τους απέμεινε κάποια συγκεχυμένη γνώση, αφού προσέθεσαν στη νέα τους θρησκεία παλιές παραδόσεις και κάποιες γνώμες αρχαίων φιλοσόφων, δημιούργησαν μέρος της ποικιλίας των γνωμών για τις οποίες μιλούμε».

Η ύπαρξη ελληνόφωνων ομάδων στην σύγχρονη Τουρκία, εκτός από μια εντυπωσιακή επιβίωση που ενθουσιάζει τους ιστορικούς, τους γλωσσολόγους και τους λαογράφους, μπορεί να αποτελέσει και μια αποτελεσματική και μόνιμη γέφυρα φιλίας μεταξύ των δύο πλευρών του Αιγαίου. Η πιθανή εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας κάνει, ίσως, εφικτή την προσέγγιση των δύο λαών. Η ανάδειξη των κοινών στοιχείων βοηθά, κατ' αρχάς στο να γίνει κατανοητή η διαδικασία διαμόρφωσης των σύγχρονων κρατών στην περιοχή μας και να γίνει επίσης ο απολογισμός για τις διάφορες παραμέτρους που καθόρισαν τα πολιτικά αποτελέσματα στην εποχή του έθνους - κράτους.

*Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας του ΑΠΘ


από την εφημερίδα "Καθημερινή"

Ο πολιτισμός στον Πόντο και η ποντιακή διάλεκτος

»»» Η ποντιακή είναι μία από τις λίγες διαλέκτους του ελληνικού λαού που σχετίζονται τόσο άμεσα με την αρχαία ελληνική γλώσσα σήμερα, εξακολουθεί να υπάρχει σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας και κυρίως στη Μακεδονία όπου διαβιούν αμιγείς ποντιακοί πληθυσμοί οπως και στον Πόντο.
Η ποντιακή διάλεκτος προέρχεται από την αρχαία Ιωνική, λόγω κυρίως της καταγωγής των αποίκων του Πόντου από την Ιωνική Μίλητο. Οι επιδράσεις που δέχτηκε στο πέρασμα των 26 αιώνων ζωής, προέρχονται από την κοινή των αλεξανδρινών χρόνων, και από τη μεσαιωνική κοινή του Βυζαντίου. Επηρεάστηκε επίσης από τους Γενουάτες και Βενετσιάνους της Τραπεζούντας, τους Πέρσες και τους Γεωργιανούς, καθώς φυσικά και από τους Τούρκους. Αξιοσημείωτο όμως είναι ότι, παρά τις προσμίξεις με ξένες λέξεις, αυτές δεν έμειναν αναφομοίωτες, αλλά εξελληνίστηκαν και εντάχθηκαν στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής, συμμετέχοντας έτσι στην εξέλιξη της γλώσσας. Παράδειγμα το τουρκικό ρήμα aramak έγινε στα ποντιακά αραεύω (αναζητώ), κι έδωσε νέα παράγωγα, αράεμαν (αναζήτηση-ψάξιμο) και αραευτής (ερευνητής). Χαρακτηριστικά της σημεία είναι :

1. Η διατήρηση της προφοράς του ιωνικού η ως ε (νύφε αvτί νύφη, κλέφτες αντί κλέφτης, έτον αντί ήτο, κλπ.)
2. Η διατήρηση του ιωνικού σ, αντί του τ (κοσσάρα αντί κότα, σεύτελον αντί τεύτλον κλπ.).
3. Η διατήρηση του ω (με έκπτωση σε ο) ακόμη και στις περιπτώσεις που η κοινή νεοελληνική το έχει μετατρέψει σε ου (ζωμίν αντί ζουμί, ρωθώνι αντί ρουθούνι, κωδώνι αντί κουδούνι κλπ.).
4. Η διατήρηση ασυνίζητων των φωνητικών συμπλεγμάτων -ια , -ιο (καρδία αντί καρδιά, παιδία αντί παιδιά, ποπαδία αντί παπαδιά, κλπ.).
5. Η διατήρηση του αναβιβασμού του τόνου στην κλητική (Νίκολα αντί Νικόλα, γάμπρε αντί γαμπρέ, κλπ.).
6. Η διατήρηση των θηλυκών επιθέτων σε -ος αντί σε -η ( η άλαλος αντί η άλαλη, η έμορφος αντί η όμορφη, κλπ.).
7. Η διατήρηση του αορίστου της προστακτικής σε -ου, αντί -ε (ποίσον-ποίησον αντί ποίησε, κόψον αντί κόψε, κλπ.).
8. Η διατήρηση της παθητικής κατάληξης -ουμαι (κοιμούμαι αντί κοιμάμαι, φανερούμε αντί φανερώνομαι, κλπ.).
9. Η διατήρηση της κατάληξης της προστακτικής του παθητικού αορίστου -θετε (ιωνικά) αντί του -θητε (αττικά) (αγαπηθέτε αντί αγαπηθήτε, κοιμεθέτε αντί κοιμηθείτε, κλπ.).
10. Η διατήρηση του ιωνικού ουκί, αντί του αττικού ουχί, και η μετάπτωσή του, με αφαίρεση της πρώτης συλλαβής του ου ('κι θέλω αντί δε θέλω, 'κι τρώγω αντί δεν τρώω κλπ.). Το αρνητικό μόριο 'κι διαστέλλει την ποντιακή διάλεκτο από όλες τις άλλες ελληνικές διαλέκτους που έχουν το μόριο δεν, προερχόμενο από το αρχαίο ουδέν. Οι Πόντιοι έχουν τη λέξη τιδέν (τίποτε, καθόλου), που προήλθε από το ουδέν. Οι προσωπικές αντωνυμίες που μπαίνουν ως αντικείμενα των ρημάτων, τοποθετούνται πάντα μετά από αυτά. (λέγωσε αντί σου λέω, κρούωσε αντί σε χτυπώ, φιλώσε αντί σε φιλώ, κλπ).
Αξίζει να σημειωθούν ορισμένες από τις πολυάριθμες αρχαίες ελληνικές λέξεις που διατηρήθηκαν ως σήμερα: βοτρύδιν (τσαμπί), λιμός (πείνα), 'στούδιν (κόκκαλο), ωβόν (αυγό), ωτίν (αυτί), έγκα (αρχαίο ήνεγκα-έφερα), τ' εμόν (το δικό μου), τ' εμέτερον (το ημέτερον, το δικό μας) κ.λπ.

ενδεικτικά:



Α
απάν = απάνω
ατό = αυτό
αξινάρ = τσεκούρι, αξίνη
αϊτέστε = αντέστε, άιτε
αζπάρια = αυλόπορτες
αέτσ' = έτσι
Αδ΄ έβγας = που βγάζουν στον ʼδη
αμόν = σαν
α' σην = απότην
αγράνεμον = αγριάνεμος
αερόπον = αεράκι

Β
βάλον = βάλε

Γ
γενεάν = γενιά
γιάμ = μη τύχει
γεράν = πληγή
γουρούδια = καρούμπαλα
γλουπί 'ς = ξέεις, ξύνεις, αποφολιδώσεις
γομάρ' - σελέκ' = δεμάτι

Δ
δεματικόν = επιλεγμένη βέργα για δέσιμο του ξυλοδέματος

Ε
εγροικώ = καταλαβαίνω
ελέπω = βλέπω
εν = είναι
ενεγκάσκουσ' νε = κουραζόσουν
(ενεγκάστα = κουράστικα)
εφλούγκωσαν = βλάστισαν

Ζ
ζης = ζήσειν
ζαρούδια = ζάρες
ζεστιάται = ζεσταίνεσαι

Η
ηλιοκαπάτεμαν = ηλιοσκέπασμα, ηλιοξεπέρασμα
ηλ' = ήλιου

Θ
θ' εβγάλ' νες = θα έβγαζες
θ' ευρίουσ' νε = θα βρεθείτε

Ι
ίλιαμ = προπάντων

Κ
καλατσεύω = μιλάω
κρούω = χτυπώ
κι = δεν
κυλίουν = κυλιούνται
κροπή = είδος πέλεκυ
κερδαί ν' = κερδίζει
καμίαν = ποτέ
καπ' έσαν = μήπως είσαν
κερεστέδες = στηρίγματα
κατακλίν' με = με γέρει
κάθεν κα = κάτω
κάπ' = μήπως, μή τύχει
καρμενέτσα = αδράχτι, ηλακάτη
καβαλκεύ' = καβαλικεύει

Λ
λειψεμάτια = λειψά, ελλειπή
ληγάρια = γρήγορα
λαρούσε = γιάνεις

Μ
με τ' ατό = μ' αυτό
μελεσσίδια = μελίσσια
μυλιάχκουνταν = διαλέγουν, επιλέγουν
μαστορία σ' = μαστοριά σου

Ν
νε = ούτε
ντο = τι
ντ' εχτίεν = που χτίστηκε
Ξ
ξάι = καθόλου
ξαν = πάλι

Ο
οπίς = πίσω
ους να γροικάτε = μέχρι να το καταλάβετε
ορμανάχειλα = βουνόχειλα
ομάλ = ίσιωμα
οριάσον = μη τυχόν
ροριάζ' = φυλάει
όλεα = όλα

Π
περιπαίζ' = περιπαίζει
παλαλός = ο τρελός
πασιαπόρτ =
διαβατήριο
πόδας = βηματισμοί
πελίτια = βελανιδιές
πασκίμ = μήπως δεν
παχιέαεβόρας = παχείς ίσκιους
παστ' = σάματι
πάλεμαν = πάλη

Ρ
ρακάν = βουνοπλαγιά
ριγάς = κρυώνεις
ραχίν = βράχος

Σ
σούρω = σέρνω
σουρουκλεμέ = που γυρνάει τους δρόμους
σαψάλς' (σαψάλης) = τρελός
σκούται = σηκώνεται
σκούνταν = σηκώνονται
σκεύια = σκεύη
σύνορθα = όρθια
σαρεύ' = περιφράσει
ση Αδ' την παημονήν = στου ʼδη το πηγαιμό
σκεπασίας = σκεπασιές
σερίν = δροσερό
σύρι' ατό = το σύρει

Τ
τερώ = κοιτώ
τσιγκρίδια = αγριόκλαδα
τσιπούκια = πάσαλοι για περίφραξη
τα βάρια = τα βάρη
τσιάνιμαν = σκόρπισμα
τελείται = τελειώνει
ταγιάνεμα σ' = αντοχή
τραν = κλωστίσα
τσαρτσιάφ' (ιν) = κάλυμμα
τουσιέκ' = στρώμα
τσιαταλόπα = διχάλες
τσοξάρ = τοξάρι

Υ
υστερνέσιν = ύστερο, τελευταίο

Φ
φλούγκωμαν = βλάστηση

Χ
χερόπα = χέρια
χροστημάτια = δανεικά
χαμλάεψα = πιάστηκα, κουράστηκα
χρυσόραμμαν = χρυσοκλωστή

Ψ
ψης = ψυχής

Ω
ωβά = αβγά
ωβάζ' νε = γεννούν αβγά
ωβόππα = αυγουλάκια


από την εφημερίδα του Τ.Ε.Ι. Κοζάνης

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ(Δ ΜΕΡΟς)

Η σοβιετοτουρκική προσέγγιση οδηγεί τους Ρώσους στην αρνητική αντιμετώπιση των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων της Ανατολής. Υπάρχουν καταγγελίες για παραδώσεις Ποντίων στους Τούρκους από αμερικανούς στρατιωτικούς στο λιμάνι της Αμισσού. Η συντριβή των Αρμενίων άρα και η απελευθέρωση μεγάλου τουρκικού στρατεύματος από την μια και η άρνηση της Ελλάδας να βοηθήσει από την άλλη καθορίζουν και το αποτέλεσμα. Μετά την προσωρινή ανακωχή τα πράγματα αλλάζουν. Το 1922 οι Τούρκοι έχουν μετατρέψει τον Πόντο σε κόλαση. Αν οι Έλληνες του Πόντου εξοντώνονται με εκτοπίσεις και σφαγές, για τους ηγέτες και διανοούμενους του ποντιακού κινήματος επιφυλάσσεται άλλη μοίρα. Το Ειδικό Δικαστήριο της Ανεξαρτησίας που εδρεύει στην Αμάσεια και έχει σαν μοναδικό στόχο το ποντιακό κίνημα, εκδίδει εκατοντάδες θανατικές αποφάσεις. Περίπου 450 Πόντιοι πεθαίνουν στις κρεμάλες της Αμάσειας. « Πτώματα πτώματα παντού πτώματα, σε όλο το μήκος της πορείας παντού πτώματα...» Σήμερα υπάρχει ένα τεράστιο μνημείο έξω από την Κερασούντα αφιερωμένο στον δολοφόνο του Πόντου Οσμάν για να τους θυμίζει την γενοκτονία που προκάλεσαν στους Έλληνες, και άλλο ένα μνημείο στην Αμάσεια, στην πλατεία, όπου κρέμασαν την ποντιακή ηγεσία για να θυμούνται την νίκη τους πάνω στο ποντιακό κίνημα. Μετά την συνθήκη της Λωζάνης, όσες αντάρτικες ομάδες επιζούν, κατεβαίνουν στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας και νοικιάζοντας ή καταλαμβάνοντας πλοία έρχονται στην Ελλάδα ή καταφεύγουν στην Ρωσία. Το 1914 οι Έλληνες του Πόντου αριθμούσαν ως Ορθόδοξοι Έλληνες 696.000 Μουσουλμάνοι Έλληνες 190.000 Κρυπτοχριστιανοί 93.000 Πόντιοι Ρωσίας 650.000 ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΗΝΩΝ 1.629.000 ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΙΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ 2.500.000 . Μετά το τέλος του Α Παγκόσμιου Πολέμου παραμένουν στον Πόντο μόνο 464.000 Έλληνες. Ο συνολικός αριθμός των δολοφονηθέντων Ελλήνων μέχρι τον Μάρτιο του 1924 στον Πόντο, φτάνει τα 353.000 άτομα. Αν σ αυτό το νούμερο προσθέσουμε και τους 700.000 Έλληνες της Ιωνίας που δολοφονήθηκαν από τον τουρκικό στρατό, καταλήγουμε στο εφιαλτικό νούμερο 1.050.000. Αυτός είναι ο φόρος αίματος που πλήρωσε ο Ελληνισμός της ανατολής. « Οι Ελληνίδες όσες ήταν ωραίες και νέες, πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα του Ικονίου...» Άφαντη η ιστορία των Ποντίων .. ...Η ιστορία της καταστροφής, το χρονικό της συγκλονιστικής γενοκτονίας, έχει φτάσει στις μέρες μας μόνο με τον λυγμό των ξεριζωμένων. Κι όλοι στηρίζουν το αίτημα που τόσο έχει βραδύνει: να αναγνωριστεί η γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Δεν είναι συναισθήματα εκδίκησης που υπαγορεύουν την πρόταση αυτή, αλλά η ανάγκη απονομής Δικαιοσύνης στα θύματα, μα και στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Και πριν απ' όλα, η προστασία του ανθρώπινου γένους.. Είναι ανάγκη να πάψει πια το φρικτό έγκλημα της γενοκτονίας να αποτελεί εύκολη λύση των διεθνών προβλημάτων.

Πηγές :
Ιστορικό Λεύκωμα-Ανθολογία (ΠΟΝΤΟΣ)
Ιστοσελίδες

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ(Γ ΜΕΡΟς)

Το 1917 με την επανάσταση στην ΕΣΣΔ τα πράγματα αλλάζουν καθώς σταματά η προέλαση του ρωσικού στρατού. Πάραυτα, η νέα κυβέρνηση της Ρωσίας αποφασίζει να ανεχτεί το καθεστώς της Τραπεζούντας. Η Τραπεζούντα μένει μόνη να προστατέψει τους κατοίκους της. Οι νέοι της οπλίζονται. Γίνεται προσπάθεια να μην φύγουν Πόντιοι με την υπαναχώρηση του Ρωσικού στρατού. Παρ όλα αυτά 150.000 Πόντιοι εγκαταλείπουν τον Πόντο και καταφεύγουν στην Ρωσία, στην Γεωργία, στην Κριμαία και αλλού. Το 1918 αντιπροσωπείες Ποντίων από Ευρώπη και Αμερική οργανώνουν το πρώτο Πανποντιακό συνέδριο στην Μασσαλία. Το συνέδριο κηρύσσει τον αγώνα για ανεξαρτησία. Κυκλοφορούν χάρτες και εκδίδονται εφημερίδες για τον σκοπό αυτό. Στη διάσκεψη ειρήνης στις 30 Δεκεμβρίου του 1918 ο Βενιζέλος προτείνει την ενσωμάτωση του Πόντου στην Αρμενία!! Σε δημόσιες συνεντεύξεις του δηλώνει απερίφραστα πως αντιτάσσεται στην ανεξαρτησία των ποντίων. Στις 30 Απριλίου του 1920 στη διάσκεψη του Σαν-Ρέμο, ο Βενιζέλος δηλώνει για άλλη μια φορά ότι είναι υπέρ της προσάρτησης του Πόντου στην Αρμενία. Το καλοκαίρι του 1920 επιτέλους ύστερα από 2,5 χρόνια αλλάζει θέση και προτείνει στρατιωτική επέμβαση στον Πόντο για την δημιουργία κράτους. Είναι όμως πολύ αργά. Έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος. Τον ίδιο χρόνο ο αρμενικός στρατός νικιέται από τον τουρκικό, και ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές από φιλοβασιλική κυβέρνηση η οποία αποφασίζει επιστροφή στην Ελλάδα λόγω...κούρασης. Ο ελληνισμός της Μικρός Ασίας και του Πόντου αφήνονται από την αντιβενιζελική παράταξη στην τύχη τους. Έγκλημα για τον ελληνισμό. Προδοσία. Η μόνη αντίδραση τελικά στην γενοκτονία έρχεται από τους ίδιους τους Πόντιους, με την συγκρότηση ένοπλων ομάδων άμυνας και αργότερα με αντάρτικο κίνημα. Ο αυστριακός υπουργός εξωτερικών γράφει: « Η πολιτική των Τούρκων είναι μέσω μιας γενικευμένης καταδίωξης του ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσει ολοσχερώς τους Έλληνες σαν εχθρούς του κράτους, όπως έκανε πριν με τους Αρμένιους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική εκτόπισης των πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης, από τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι να είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από πείνα. Τα εγκαταλειπόμενα σπίτια των εξοριζόμενων λεηλατούνται από τα τουρκικά τάγματα τιμωρίας ή καίγονται και καταστρέφονται».

Με την ήττα της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εγκαθίστανται στον Πόντο βρετανικά στρατεύματα, τα οποία αποτελούνται από ινδικά τμήματα με Άγγλους αξιωματικούς. Οι Άγγλοι ζητούν από τους αντάρτες να παραδώσουν τα όπλα τους. Αυτοί αρνούνται. Οι ελπίδες των ανταρτών και του ποντιακού λαού για την δημιουργία της Ελληνικής Δημοκρατίας του Πόντου αυξάνουν. Επιστρέφουν περίπου 100.000 Έλληνες που είχαν καταφύγει στην Ρωσία ( τα κυριότερα ρεύματα προς την Ρωσία πραγματοποιήθηκαν μετά την άλωση της Τραπεζούντας από τους Τούρκους το 1461, μετά την επανάσταση του 1821, μετά τους τρεις ρωσοτουρκικούς πολέμους 1829-1832, μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο 1856-1866, μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο το 1876, και βέβαια μετά το 1916). Το ποντιακό κίνημα παίρνει τέτοια έκταση, ώστε η κεντρική οθωμανική εξουσία στέλνει τον Κεμάλ για να το καταστείλει. Ο Κεμάλ πατά το πόδι του στην Σαμψούντα στις 19/5/1919. Μέσα από επίσημα τουρκικά αρχεία βγαίνει το συμπέρασμα ότι ο Κεμάλ φοβόταν πολύ περισσότερο τον Ποντιακό αντάρτικο παρά τον ελληνικό στρατό. Γι΄αυτό ρίχνει στην μάχη για την διάλυση του δύο τουρκικές στρατιές. Πάνω από 30.000 Τούρκοι στρατιώτες προσπαθούν να καταστείλουν το ποντιακό κίνημα το οποίο αριθμεί 18.000 ένοπλους και 300 καπετάνιους. Σε πρώτη φάση οι προσπάθειες των Ελλήνων στέφονται από επιτυχία. Οι αντάρτες ζητούν επανειλημμένα βοήθεια από την ελληνική κυβέρνηση, τόσο από την βενιζελική όσο και από την αντιβενιζελική αργότερα. Δυστυχώς το ελληνικό κράτος δεν μπορεί ή δεν θέλει να καταλάβει την δυναμική που έχει ο αγώνας των Ποντίων. Καμιά βοήθεια δεν στέλνεται στους Έλληνες αντάρτες του Πόντου. Στον Πειραιά φορτώνεται ένα πλοίο με όπλα και πυρομαχικά για την Αμισσό. Το πλοίο όμως ΔΕΝ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΠΟΤΕ. Παρά την απογοήτευση για την άρνηση της Ελλάδας οι Πόντιοι αντάρτες φέρνουν σε πολύ δύσκολη θέση τον τουρκικό στρατό. Το 1922 ο Τούρκος στρατηγός ζητά ανακωχή μια και δεν μπορεί να φέρει άλλη βοήθεια στον Πόντο. Οι Τούρκοι επιλέγουν να ρίξουν το βάρος στον πόλεμο με τον ελληνικό στρατό. Οι Πόντιοι αντάρτες κάτω από τις άθλιες συνθήκες που ζουν αποφασίζουν να δεχτούν την ειρήνη. Παρ όλη την άρνηση των Ελλήνων να βοηθήσουν οι Πόντιοι κάνουν αυθόρμητες προσπάθειες σύνδεσης με το ελληνικό στράτευμα για να βοηθήσουν στο εκεί μέτωπο.

Εντείνεται η καταπίεση των ελληνοφώνων του Πόντου από τις τουρκικές αρχές

του Σάββα Καλεντερίδη


Η Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας, που γιορτάστηκε στις 21 Φεβρουαρίου, καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της UNESCO το 1999, με στόχο την προώθηση της γλωσσικής πολυμορφίας και τη διάσωση των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών.
Στην περιοχή του Ευξείνου Πόντου και συγκεκριμένα σε περίπου εβδομήντα χωριά του νομού Τραπεζούντας, εξακολουθεί να μιλιέται, παρά τις πολιτικές αφομοίωσης που ακολούθησε και ακολουθεί το τουρκικό κράτος, η ελληνική γλώσσα, σε έναν τύπο που μοιάζει πολύ με την αρχαία ελληνική.

Το ελληνικό κράτος, που φροντίζει να μαθαίνει με τη βια την τουρκική γλώσσα στους Πομάκους της Θράκης, αρνείται πεισματικά να ασχοληθεί με το θέμα, γεγονός που στην ουσία διευκολύνει το τουρκικό κράτος στην αφομοιωτική του πολιτική, η οποία στο τέλος, θα καταφέρει να σβήσει από το χάρτη τους ελληνόφωνους του Πόντου, που αποτελούν νησίδα πολιτισμού παγκόσμιου ενδιαφέροντος, σε μια χώρα που επικρατεί ο φυλετικός και ιδεολογικός τουρκικός ρατσισμός.

Ως ελάχιστη ένδειξη τιμής σε όλους εκείνους τους ανθρώπους που συνεχίζουν να διασώζουν τη γλώσσα εκείνη που βρίσκεται πιο κοντά στην αρχαία ελληνική, που αποτέλεσε το κυριώτερο μέσο για την ανάπτυξη του παγκόσμιου πολιτισμού, δημοσιεύουμε άρθρο του Βαχίτ Τουρσούν, ο οποίος κατάγεται από το ελληνόφωνο χωριό Όκενα, της Τραπεζούντας και ζει στην Ελλάδα, ως μη νομιμοποιημένος μετανάστης, μη βρίσκοντας μια πατρίδα να τον διεκδικήσει και να τον προστατέψει.


Εντείνεται η καταπίεση των ελληνοφώνων του Πόντου από τις τουρκικές αρχές

Του Vahit TURSUN

Tα τελευταία χρόνια, χάρη στις αλλαγές που έγιναν στις αντιδημοκρατικές νομοθεσίες σχετικά με τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με όλες τις ευνοϊκές εξελίξεις που αφορούν την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., είχαμε αρχίσει να πιστεύουμε ότι η χώρα μας μπήκε πια στο στάδιο του εκδημοκρατισμού, πράγμα που μας έκανε ευτυχείς. Ωστόσο μας βάραινε ένα αίσθημα κρυφού υποσυνείδητου φόβου, ως προς το φαινόμενο ρατσιστικών εκδηλώσεων στην Τουρκία, Δυστυχώς, αυτό το προαίσθημα, αυτός ο ανομολόγητος φόβος, επαληθεύτηκε…


Κρυφός και αόρατος, μα αισθητός στην αρχή, σιγά σιγά άρχισε να…γίνεται ολοένα πιο φανερός και πιο απροσχημάτιστος, τόσο που να τον ζούμε πια στο πετσί μας.


Μάλιστα τον τελευταίον καιρό, οι ρατσιστές της Τουρκίας άρχισαν να κατηγορούν τη Δύση, ιδιαίτερα την Ε.Ε. και να προσπαθούν να κρατήσουν το λαό της Τουρκίας μακριά από το ευρωπαϊκό πνεύμα. Να κλονίσουν την εμπιστοσύνη και να μειώσουν τα αισθήματα συμπάθειας που έχουν δημιουργηθεί προς την Ε.Ε.


Οι ρατσιστικές εκδηλώσεις παίρνουν συχνά αφορμή από κάποιες ιεραποστολικές μικροοργανώσεις σχεδόν άγνωστες σε πλατύτερα στρώματα, εξωανθρώπινες και περίεργες που έχουν κάμει τα τελευταία χρόνια την εμφάνιση τους στην Τουρκία που συνέρχονται και λειτουργούν σε κλειστούς χώρους και προπαγανδίζουν διάφορες θρησκευτικές δοξασίες, που μόνο σε μέρη με ανύπαρκτη ή φτωχή οικονομική και κοινωνική πολιτική, κι απ’ αυτό κακή ψυχολογική κατάσταση, μπορούν να βρουν πρόσφορο έδαφος.


Ο κρυφός αυτός ρατσισμός που κατάφερε να εξαπλωθεί σε όλη την Τουρκία, κάνει ιδιαίτερα αισθητή και καθημερινά εντεινόμενη την παρουσία του στην περιοχή της Μαύρης θάλασσας, όπου ασκεί ανενόχλητος αντιδημοκρατική φασιστική προπαγάνδα.


Ο τουρκικός ρατσισμός κατάφερε να εξαπλωθεί εύκολα στην τοπική κοινωνία του Πόντου, πατώντας πάνω στις αδυναμίες και τις ιδιαιτερότητες της, τη συντηρητικότητά του λαού, την πίστη του, την ευαισθησία του προς την ομόνοια και σύμπνοια της χώρας, τον σεβασμό του προς τον κρατικό μηχανισμό, την εκμετάλευση της άγνοιας του, την ιστορική, κορυφαία αδυναμία του να καταφέρει να ελέγξει την πολιτική του κράτους, τ’ αδύνατα σημεία του κρατικού μηχανισμού, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να ζητήσει τα δικαιώματα του και να υποκύπτει στις αδικίες που προέρχονται κυρίως από την παντελή έλλειψη ελέγχου.


Στο μεταξύ, για να δημιουργήσουν αφορμές για τις ρατσιστικές τους ενέργειες και την προπαγάνδα που ασκούν, ψευδολογούν, καλλιεργούν και διαδίδουν διάφορες φήμες, για ανύπαρκτες παράνομες Ποντιακές οργανώσεις και ψάχνουν για άτομα που ενδιαφέρονται για τον τοπικό πολιτισμό, για να τους προσάψουν άλλες, ανυπόστατες, συκοφαντικές κατηγορίες. Και μ’ αυτά και μ’ αυτά, έχουν καταφέρει να επικρατήσει στην τοπική κοινωνία μια πολιτική. Που θα τη λέγαμε ψυχολογικού διχασμού. Το πιο άσχημο σε όλη αυτή την υπόθεση είναι ότι η εξάπλωση του ρατσισμού, υποστηρίζεται, κάποτε από λάθος, αλλά, όπως πιστεύομε, και κάποτε εν γνώσει των κρατικών φορέων, κι είναι αυτό από τις αδυναμίες του κρατικού μηχανισμού που αναφέραμε.


Όπως μαθαίνουμε από τα νέα που φτάνουν εδώ από την περιοχή, στρατιωτικά τμήματα στρατού πραγματοποιούν κατά περιόδους επιδρομές στα ελληνόφωνα χωριά, ίσως και με εισαγγελικές άδειες που συμφωνήθηκαν σε τραπέζια, ίσως και χωρίς καθόλου άδεια. Παραβιάζουν, σπίτια, οικογενειακά άσυλα, φωτογραφίζουν ιδιοκτησίες χωρικών…


Επίσης, όπως ακούμε, οι κρατικές δυνάμεις υποστηρίζουν τις παρανοϊκές σπερμολογίες των ρατσιστών στην περιοχή και ψάχνουν γι αντάρτες, μέλη παράνομων ανταρτικών οργανώσεων του ελληνόφωνου πληθυσμού. Προς αυτή την κατεύθυνση, παρακολουθούν όλους όσους ασχολούνται λίγο πολύ με την αρχαία τοπική γλώσσα και γενικά με την ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής.


Εκτός από τα παραπάνω, από Πόντιους τουρίστες που ταξιδεύουνε στην περιοχή, μαθαίνουμε ότι, όπου πηγαίνουν, παρακολουθούνται από τις αρχές της κρατικής Ασφάλειας με αποτέλεσμα να κάνουν προβληματικά τα εκεί τουριστικά τους ταξίδια.


Το γεγονός με τους τουρίστες το γνωρίζουμε και από ψεύτικες κραυγές και φόβους παρανοϊκούς, προπαγανδιστικά και συκοφαντικά τερτίπια προς τους ξένους και ιδιαίτερα τους Έλληνες τουρίστες. Πού όλα παρουσιάζονται στις ρατσιστικές ιστοσελίδες, δημοσιεύονται στον τοπικό Τύπο, μεταδίνονται από τα ραδιόφωνα και την τηλεόραση και αναζωπυρώνουν την εχθρότητα ανάμεσα στους λαούς, και μάλιστα ανάμεσα στους Έλληνες και Τούρκους, αναστατώνουν τον κόσμο, τον τρομοκρατούν με ανύπαρκτους φόβους και του εφιστούν την προσοχή να ειδοποιούν τις αρχές για όποιον ξένο τους προκαλέσει υποψία, με κάποια του ενέργεια.


Πρέπει να σημειώσουμε ότι σε όλ’ αυτά βοηθάνε και διάφοροι από την Ελλάδα, επίσης ρατσιστές και που στον δικό τους Τύπο δημοσιεύουν επίσης ανύπαρκτα γεγονότα, που τάχα γινόντουσαν στον Πόντο, με το σκοπό να εντοπίσουν κρυπτοχριστιανούς στην περιοχή. Δηλαδή, οι ρατσιστές των δυο πλευρών κατά κάποιον τρόπο αλληλοβοηθούνται.


Την τελευταία είδηση για παραβίαση και φωτογράφιση σπιτιών την πήραμε πριν από λίγο καιρό. Έγινε στο χωριό Ώκενα (Köknar) της κωμόπολης Κατωχωρίου (Çaykara) Τραπεζούντας. Μάθαμε ότι παραβιάσανε και φωτογράφισαν σπίτια μερικών κατοίκων, που είχαν γραφτεί μέλη του φόρουμ, από άγνοια, με τα πραγματικά τους ονόματα, όπου καταχωρούσαν διάφορες ιστοριούλες και σύντομα μηνύματα στην Ποντιακή γλώσσα, στην ιστοσελίδα www.ocena.info, που ανήκει στο χωριό και λειτουργεί στην Ποντιακή γλώσσα με λατινικούς χαρακτήρες.


Όπως καθένας μπορεί να καταλάβει, στο στόχαστρο έχει μπει η αρχαία ελληνική διάλεκτος που έως σήμερα κατάφερε να ζήσει κι εξακολουθεί να είναι ζωντανή, μα οι συνθήκες έχουν γίνει τόσο δύσκολες, τόσο ελάχιστα πνευματικές, που ακόμη κι η Ποντιακή, αυτή η γλώσσα η εφτάψυχη δε θα μπορέσει ν’ αντέξει και να επιβιώσει. Τις πληροφορίες μας για τα παραπάνω γεγονότα, τις βγάζουν αληθινές τα αντιδημοκρατικά μέτρα που είχε εφαρμόσει η κρατική Ασφάλεια έως πρόσφατα σε βάρος ατόμων που για οικονομικούς λόγους, για να εργαστούν, είχαν έρθει στην Ελλάδα.


Όλους αυτούς τους είχε καταγράψει με όλα τα στοιχεία τους κι όταν περνούσαν τα σύνορα κι έμπαιναν στην Τουρκία για επίσκεψη των γονιών τους είτε γία διακοπές στο χωριό τους, τους έπιανε η Αστυνομία, τους Ανάκριναν, τους έκλειναν στα κρατητήρια, τους φυλάκιζαν ακόμη και για μήνες, ώσπου να ανακαλυφθούν τα υποτιθέμενα επιβαρυντικά στοιχεία. Εις βάρος τους.


Μια απ’ αυτές τις αντιδημοκρατικές ενέργειες είναι και η γνωστή περίπτωση του Φετχί Γκιουλτεπε που είχε δημοσιευτεί και στον Τύπο της Ελλάδας. Τον είχαν κρατήσει επί έξι μήνες στη φυλακή ψάχνοντας να βρουν στοιχεία για την ίδρυση τάχα Ποντιακού κράτους που οργάνωνε στην περιοχή της Μαύρης θάλασσας.


Χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός, ότι το πρώην δικαστήριο κρατικής ασφάλειας D.G.Μ είχε καταγράψει τα στοιχεία των περισσότερων ελληνόφωνων κατοίκων της περιοχής, τους είχε προσάψει γελοίες κατηγορίες και είχε πάρει απόφαση να τους συλλάβει καινά τους ανακρίνει. Δεν ξέρουμε τι απόγινε κείνη η απόφαση ύστερα από την ακύρωση εκείνων των δικαστηρίων.


Πέρα απ’ όλα τα παραπάνω, σχετικά με την προσπάθεια της εξαφάνισης αρχαίων τοπικών διαλέκτων, διορίζουν στα σχολεία των χωρών δασκάλους ρατσιστές, που παρακολουθούν το κάθε τι για να ενημερώνουν τις αρχές. Και φτάνουν να κατηγορούνε σε μικρά παιδιά του δημοτικού την τοπική γλώσσα. Κι αν τύχει και το πράγμα πάρει διαστάσεις, τότε το δικιολογουν ως «μεμονωμένη περίπτωση». Και όχι πολιτική του κράτους. Μα έκτος απ’ τους δασκάλους είναι κι οι Χοτζάδες που διορίζονται στα τζαμιά, και λένε πως η γλώσσα αυτή, τα ποντιακά, είναι γλώσσα των απίστων, προσπαθώντας να πείσουν τον λαό να παρατήσει από μόνος του αυτή την ανεπιθύμητη για τις αρχές γλώσσα.


Δυστυχώς όλες αυτές οι πολύ δυσάρεστες, αντιδημοκρατικές κι αντιπνευματικές ενέργειες δεν καταγγέλλονται από κανένα. Γιατί σε πολλά χωριά της Ανατολής, ο λαός της περιοχής έχει επί εκατοντάδες χρόνια ζήσει σε καθεστώς της πιο αδυσώπητης τρομοκρατίας. Τόσο που αυτή η τρομοκρατία, αυτός ο φόβος του’ χει μέσα του κατασταλάξει ένα, θα λέγαμε φοβερό σεβασμό, για στολές, πηλίκια, γραβάτες, για κάθε σύμβολο κρατικής εξουσίας..


Τόσο που έχει μείνει πίσω από τη μορφωμένη κοινωνία Και πώς να διεκδικήσει τα δικαιώματα του, αφού δε γνωρίζει τίποτα για ανθρώπινα δικαιώματα; Τόσο που να τα θεωρεί φυσιολογικά αυτά που γίνονται σε βάρος του κι ούτε τα αναφέρει πουθενά ούτε, προφανώς από φόβο, τα καταγγέλλει. Έτσι δεν παίρνει κανείς χαμπάρι, ούτε από τον δημοκρατικό Τύπο, είτε τις δημοκρατικές οργανώσεις, κι ας ζούμε στον εικοστό πρώτο αιώνα, στο κέντρο του πλανήτη. Ο πλανήτης δε βλέπει ούτε ακούει κι ο κρυφός πόλεμος για την εξαφάνιση ενός αρχαίου πολιτισμού συνεχίζεται. Τόσο που αναρωτιέται κανείς καμιά φορά μήπως η ψυχή του Χίτλερ αποδιωγμένη από την Ευρώπη, βρήκε καταφύγιο στην περιοχή μας;


Ωστόσο εγώ διατηρώντας μέσα μου την ελπίδα, φωνάζω από δω που βρίσκομαι σε όλον τον πλανήτη και παρακαλώ όλους τους ανθρώπους, όλους που ορκίζονται στη δημοκρατία, όλους όσους γνωρίζουν πως άλλο δεν έχει ο άνθρωπος για νάναι άνθρωπος, από την έκφραση του, ας το κάνουν δικό τους ζήτημα, κι ας μην αφήσουν να χαραμιστεί και να χαθεί μια γλώσσα που μα κάνει όλους τους ανθρώπους, συνάνθρωπους και συγγενείς του Ομήρου.

http://infognomonpolitics.blogspot.com/2009/02/blog-post_2197.html

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ (ΜΕΡΟς Β)

Η στάση αυτή αλλάζει με την είσοδο της Γερμανίας στο παιχνίδι. Οι άριστες οθωμανο-γερμανικές σχέσεις κάνουν την Βρετανία να αναθεωρήσει την θέση της για ακεραιότητα της Τουρκίας και να ξαναδεί το ελληνικό κράτος από διαφορετική γωνία. Από τις τρεις προστάτιδες χώρες που αναλαμβάνουν την προστασία της Ελλάδας μετά την απελευθέρωση, η Αγγλία είναι η αδιαφιλονίκητη κυρίαρχος. Στην Μικρά Ασία αναπτύσσονται αυτονομιστικές τάσεις πρώτα από τους Αρμένιους και τους Έλληνες του Πόντου και της Ιωνίας και έπειτα από τους Κούρδους. Στις αρχές του αιώνα μας διαμορφώνονται δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα στον ελλαδικό χώρο. Το βενιζελικό που επιζητεί την εθνική ολοκλήρωση, και το βασιλικό που εκφράζει όλες τις αντιστάσεις για επέκταση του κράτους. Τα εθνικά κινήματα της Μικρός Ασίας, δηλαδή το ελληνικό και το αρμενικό αποτελούν στην πραγματικότητα την αστική επανάσταση ενάντια στον τουρκικό δεσποτισμό. Το κίνημα των Νεότουρκων το 1908 αποτελεί την ανταπάντηση της Τουρκίας στα παραπάνω κινήματα. Οι Νεότουρκοι αρνούνται πως υπάρχει εθνικό ζήτημα στην Τουρκία και επιλέγουν την πολιτική της βίαιης αφομοίωσης των εθνικών μειονοτήτων. Η χρυσή ευκαιρία για τους Τούρκους εθνικιστές δίνεται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιδεολογία του ΠΑΝΤΟΥΡΚΙΣΜΟΥ σε συνδυασμό με τα συμφέροντα των Γερμανών που θέλουν τις πρώτες ύλες και τις αγορές της Μικράς Ασίας δημιουργούν το καταλληλότερο περιβάλλον για να γίνουν πράξη οι γενοκτονικοί οραματισμοί των Νεότουρκων. Η Γερμανία έχει τεράστια συμφέροντα στην Τουρκία. Οικονομικά και στρατιωτικά. Ελπίζουν ότι με μια ισχυρή Τουρκία θα ανταγωνίζονται καλύτερα τους Βρετανούς. Γι΄ αυτό το λόγο η γερμανική πολιτική εκπονεί ένα πρόγραμμα ακεραιότητας της Τουρκίας το οποίο μπορούσε να υλοποιηθεί μόνο με την εξόντωση των πληθυσμών εκείνων που ενισχύουν τις φυγόκεντρες δυνάμεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σε συνέδριο της Θεσσαλονίκης το 1911, οι Νεότουρκοι αποφασίζουν την εξόντωση των μη τουρκικών εθνοτήτων.


Έτσι, άρχισαν την επιστράτευση όλων από 15 έως 45 ετών και την αποστολή τους σε Τάγματα Εργασίας. Στην αρχή οι άτακτες ορδές επιτίθονταν στα απομονωμένα ελληνικά χωριά κλέβοντας, φονεύοντας, αρπάζοντας νέα κορίτσια, κακοποιώντας και καίγοντας τα. Οι σποραδικές δολοφονίες αρχίζουν να αυξάνονται. Χωρικοί, που πήγαιναν να δουλέψουν στα χωράφια τους, βρίσκονταν καθημερινά δολοφονημένοι. Σκοπός ήταν, με τους εκτοπισμούς, τις πυρπολήσεις των χωριών, τις λεηλασίες, να επιτύχουν την αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρα των ελληνικών περιοχών και να καταφέρουν ευκολότερα των εκτουρκισμό εκείνων που θα απέμεναν, αν απέμεναν !. Σαν αντίδραση στην πολιτική αυτή, φουντώνει το κίνημα για την δημιουργία της Ελληνικής Δημοκρατίας του Πόντου. Σε όλες τις ποντιακές κοινότητες δημιουργούνται ποντιακοί σύλλογοι με καθαρά πολιτικούς σκοπούς, αφιερωμένοι στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους οι Γερμανοί προσπαθούν με κάθε τρόπο να φανατίσουν τις τουρκικές μάζες εναντίον των χριστιανών της αυτοκρατορίας. Από τους επίσημους συμβούλους, τους Γερμανούς, οι Νεότουρκοι διδάχθηκαν ότι μονάχα με την εξαφάνιση των Χριστιανών, Ελλήνων και Αρμενίων, θα έκαναν πατρίδα τους τη Μικρά Ασία. Το 1914 αρχίζουν οι πρώτες διώξεις εναντίον των Ελλήνων της Μικρός Ασίας. Το 1915 γίνεται η γενοκτονία των Αρμενίων με 1.500.000 νεκρούς. Το 1916αρχίζουν με την καθοδήγηση ενός Γερμανού στρατάρχη την εκτόπιση των Ελληνικών πληθυσμών προς τα ενδότερα. Στο επίκεντρο βρίσκονται κυρίως οι Έλληνες του δυτικού Πόντου.Στην Σοβιετική Ένωση το 1914 ο Λένιν θεωρεί την καταπίεση των λαών από άλλα έθνη σαν την ουσία του ιμπεριαλισμού και υποστηρίζει πως ένας λαός που καταπιέζει άλλους λαούς δεν είναι ποτέ ελεύθερος. Οι ιδέες του Λένιν ταιριάζουν απόλυτα στην περιοχή, όπου οι Έλληνες, οι Αρμένιοι και οι Κούρδοι καταπιέζονται. Στην διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα το 1916 οι Ρώσοι μπαίνουν στην Σαμψούντα και οι Πόντιοι τους υποδέχονται σαν απελευθερωτές. Πόντιοι κατατάσσονται στον Ρωσικό στρατό. Υπολογίζονται σε 3 συντάγματα. Μια νέα ζωή δημιουργείται στην Τραπεζούντα. Η αυτοπεποίθηση μεγαλώνει. Δημιουργείται η Προσωρινή Κυβέρνηση της Τραπεζούντας η οποία καταφέρνει και διατηρεί για δύο χρόνια την εξουσία της και μάλιστα με τις ευλογίες της Αντάντ. Ο επίσκοπος της πόλης Χρύσανθος είναι ο βασικός εμπνευστής της κυβέρνησης αυτής.